Harta (gromada)

Harta – dawna gromada, czyli najmniejsza jednostka podziału terytorialnego Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w latach 1954–1972.

Harta

gromada
1954–1973
Państwo	Polska
Województwo	rzeszowskie
Powiat	brzozowski
Data powstania	5 października 1954
Data likwidacji	1 stycznia 1973
Siedziba	Harta
Powierzchnia (1969)	25,67[1] km²
Populacja (1971) • liczba ludności	2153[2]
• gęstość	83,9 os./km²
Szczegółowy podział administracyjny (1954)
Liczba sołectw 1
Liczba reprezentantów
Liczba członków GRN (1954) 24
brak współrzędnych

Gromady, z gromadzkimi radami narodowymi (GRN) jako organami władzy najniższego stopnia na wsi, funkcjonowały od reformy reorganizującej administrację wiejską przeprowadzonej jesienią 1954^[3] do momentu ich zniesienia z dniem 1 stycznia 1973^[4], tym samym wypierając organizację gminną w latach 1954–1972^[5][6].

Gromadę Harta z siedzibą GRN w Harcie utworzono – jako jedną z 8759 gromad na obszarze Polski^[5] – w powiecie brzozowskim w woj. rzeszowskim na mocy uchwały nr 18/54 WRN w Rzeszowie z dnia 5 października 1954. W skład jednostki wszedł obszar dotychczasowej gromady^[7] Harta ze zniesionej gminy Dynów w tymże powiecie^[8]. Dla gromady ustalono 24 członków gromadzkiej rady narodowej^[9], których wyboru dokonano w wyniku przeprowadzonych 5 grudnia tego roku wyborów do rad narodowych.

Inauguracyjne posiedzenie rady odbyło się 20 grudnia, a pierwszym przewodniczącym prezydium GRN został Andrzej Wąsowicz, wybrany później na to stanowisko ponownie po wyborach z 1958 oraz 1961 roku^[10]. Pełnił on tę rolę do 1965 roku, a jego następcą został Andrzej Gudyka, który z kolei był przewodniczącym aż do końca działalności gromad w 1972 roku^{[uwaga 1]}.

Pracy w Gromadzkiej Radzie Narodowej w Harcie była zorganizowana w chaotyczny sposób; podczas kontroli zwracano uwagę na słaby podział obowiązków oraz nieporządek w dokumentacji^[10].

W gromadzie według danych ze spisu powszechnego z 1960 roku zamieszkiwało 2286 osób^[13]; do czasu spisu powszechnego z 1970 roku, liczba ta spadła do 2159^[14].

Gromada przetrwała do końca 1972 roku, czyli do kolejnej reformy gminnej. W jej wyniku, całość gromady Harta włączono w skład nowo utworzonej gminy Dynów^[15].

Uwagi

1. Aleksander Stochmal podaje datę zmiany przewodniczącego GRN w 1964 roku^[11]; w czerwcu 1965 roku ukazał się jednak artykuł w prasie, przedstawiający A. Wąsowicza nadal na tym stanowisku^[12].

Przypisy

1. Obwieszczenie Wydziału Rolnictwa i Leśnictwa — Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Rzeszowie z dnia 27 listopada 1969 r. w sprawie założenia ewidencji gruntów. (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Rzeszowie z 1969 r. nr 13, poz. 110)
2. Rocznik statystyczny województwa rzeszowskiego 1972. Rzeszów: Wojewódzki Urząd Statystyczny, 1972, s. 65.
3. Ustawa z dnia 25 września 1954 r. o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych. (Dz.U. z 1954 r. nr 43, poz. 191)
4. Ustawa z dnia 29 listopada 1972 r. o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych. (Dz.U. z 1972 r. nr 49, poz. 312)
5. Podział administracyjny Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. Warszawa: Urząd Rady Ministrów – Biuro do spraw Prezydiów Rad Narodowych, 1956. Brak numerów stron w książce
6. Mała Encyklopedia Powszechna PWN. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1959. Brak numerów stron w książce
7. Gromady istniały także po II wojnie światowej jako jednostka pomocnicza gmin.
8. Uchwała Nr 18/54 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Rzeszowie z dnia 5 października 1954 r. w sprawie podziału na nowe gromady powiatu brzozowskiego; w ramach Zarządzenia Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Rzeszowie z dnia 18 listopada 1954 r. w sprawie ogłoszenia uchwał Wojewódzkiej Rady Narodowej w Rzeszowie z dnia 5 października 1954 r., dotyczących reformy podziału administracyjnego wsi (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Rzeszowie z 1954 r. nr 11, poz. 41)
9. Uchwała Prezydium Powiatowej Rady Narodowej w Brzozowie (punkt 1) z dnia 4 października 1954 r. w sprawie ustalenia liczby członków gromadzkich rad narodowych (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Rzeszowie z 1954 r. nr 9, poz. 34)
10. Prezydium Gromadzkiej Rady Narodowej w Harcie powiat Brzozów (sygn. 60/272/0). Archiwum Państwowe w Rzeszowie, Oddział w Sanoku. [dostęp 2023-06-08].
11. Aleksander Stochmal: Harta, jaką znam. 2003, s. 19.
12. Jan Wojdak. Rozpalali bunt — dziś cegielnie. „Nowiny Rzeszowskie”, s. 5, 1965-06-05. Robotnicza Spółdzielnia Wydawnicza „Prasa”.
13. Spis Powszechny z dnia 6 grudnia 1960 r.: wyniki ostateczne. Ludność: dodatkowe informacje dla powiatu: woj. rzeszowskie: pow. Brzozów. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 1965, s. 16-17.
14. Statystyczna charakterystyka miejscowości w gromadach: pow. Brzozów, woj. rzeszowskie. Rzeszów: Wojewódzki Urząd Statystyczny, 1971, s. 18.
15. Uchwała Nr XVIII/56/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Rzeszowie z dnia 4 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie rzeszowskim (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Rzeszowie z 1972 r. nr 16, poz. 193)