Józef Szkandera

Józef Szkandera^[1] (ur. 19 lutego 1901 w Łomnej Dolnej, zm. 1942 w KL Auschwitz) – polski urzędnik skarbowy, działacz społeczny i niepodległościowy na Śląsku, członek władz organizacji podziemnych w czasie II wojny światowej.

Józef Szkandera

Data i miejsce urodzenia	19 lutego 1901 Łomna Dolna
Data i miejsce śmierci	1942 KL Auschwitz
Zawód, zajęcie	urzędnik
Odznaczenia

Życiorys

Urodził się 19 lutego 1901 roku w miejscowości Łomna Dolna (obecnie Republika Czeska), w rodzinie Jerzego i Anny z Płaczków. W 1927 roku ożenił się z Martą Kulanek, z którą miał syna Romualda (ur. 1929).

W latach 1917–1921 pracował na Kolei Koszycko-Bogumińskiej. W 1921 roku rozpoczął pracę w Urzędzie Celnym w Istebnej, skąd przeszedł do Urzędu Celnego w Katowicach, a następnie do Dyrekcji Ceł w Mysłowicach. W 1925 ukończył Akademię Handlową w Krakowie^[2]. W 1928 roku został przeniesiony do Ministerstwa Skarbu w Warszawie, gdzie do wybuchu II wojny światowej zajmował kolejno stanowiska: referenta, radcy, inspektora i naczelnika wydziału w Departamencie Ceł. Znał języki czeski i niemiecki.

Pełnił funkcję redaktora naczelnego Kalendarza Skarbowców wydawanego przez Stowarzyszenie Skarbowców RP^[3]. Współorganizator centralnych zawodów strzeleckich urzędników skarbowych^[4].

We wrześniu 1939 roku współzałożyciel Związku Polski Niepodległej i członek Komendy Głównej tej organizacji, jako szef ds. finansowych (ps. „Długi”, „Czech”) – w kwietniu 1940 roku Związek Polski Niepodległej zmienił nazwę na Kadra Polski Niepodległej – KPN. W czerwcu 1940 roku aresztowany przez Gestapo i przewieziony na Pawiak, jako jeden z 40 członków KPN. 4 sierpnia przetransportowany do obozu koncentracyjnego Auschwitz-Birkenau tzw. pierwszym masowym transportem do Auschwitz. Józef Szkandera trafił tam razem ze współtowarzyszami z KPN: Władysławem Surmackim, Edwardem Kowalskim i Eugeniuszem Tołłoczko. W obozie nadano mu numer 2690. Wraz z Władysławem Surmackim i Witoldem Pileckim, organizował Związek Organizacji Wojskowej (ZOW). 27 sierpnia 1942 roku, w wyniku eksperymentów medycznych, jakim był poddany przez lekarzy obozowych, Józef Szkandera zmarł zarażony wirusem tyfusu plamistego^[5][6][7][8].

Ordery i odznaczenia

• Złoty Krzyż Zasługi^[2]
• Medal Niepodległości (13 września 1933)^[9]
• Srebrny Krzyż Zasługi^[2]

Przypisy

1. Inna forma nazwiska: Józef Skandera
2. Stanisław Łoza (red.): Czy wiesz kto to jest? Uzupełnienia i sprostowania. Warszawa: 1939, s. 279. [dostęp 2021-10-08].
3. Kalendarz Skarbowy na rok 1936, wyd. Stowarzyszenie Urzędników Skarbowych RP, s. 3.
4. Biuletyn Kolekcjonera nr 13/2013, rozdz. I „Dawne Strzelnice”, s. 12 .
5. AdamA. Cyra AdamA., Rotmistrz Pilecki. Ochotnik do Auschwitz, 2014, s. 62, 94, 97, ISBN 978-83-7773-200-7.
6. JózefJ. Garliński JózefJ., Oświęcim walczący, 1997, s. 47, ISBN 0-85065-238-3.
7. JózefaJ. Radzymińska JózefaJ., Zawsze niepodlegli, Wrocław: Toporzeł, 1991, s. 13–14, 27–28, 74–76.
8. Wiesław JanW.J. Wysocki Wiesław JanW.J., Rotmistrz Witold Pilecki 1901–1948, 2012, s. 55, ISBN 978-83-7399-498-0.
9. M.P. z 1933 r. nr 212, poz. 238 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”.

Kontrola autorytatywna (osoba):

• ISNI: 0000000111124699
• VIAF: 161413822
• PLWABN: 9810682485705606
• NUKAT: n00045721