Kalkówka
Z Wikipedii, wolnej encyclopedia
Kalkówka – eksploatowana przed wojną żwirownia znajdująca się około trzech kilometrów od centrum Mławy po prawej stronie przy drodze wylotowej na Bogurzyn, na wzniesieniu tuż obok stacji meteorologicznej.
W latach okupacji niemieckiej w Polsce Kalkówka stała się miejscem masowej zbrodni dokonanej przez Niemców na ludności Mławy i więźniach tutejszego obozu, w przeddzień jej wyzwolenia. 17 stycznia 1945[1] około godziny czternastej, w obliczu zbliżających się wojsk sowieckich, żołnierze niemieccy, Gestapo i strażnicy więzienni rozpoczęli ładować na samochody ciężarowe osadzonych w tutejszym więzieniu jeńców, żołnierzy Batalionów Chłopskich, Polaków – obywateli Mławy osadzonych za różne przestępstwa, oraz grupę jeńców sowieckich. Wszystkich wywieziono w kilku transportach, zabierając po drodze z ulic miasta na samochody napotkanych przechodniów. Wszyscy oni zostali przetransportowani na żwirownię Kalkówka, tam pojedynczo wyprowadzani z samochodów i zabijani strzałem od tyłu.
Całą akcję zakończono do późnego wieczora. W ciągu kilku godzin na Kalkówce zamordowano od 320[2] do 364[3] osób. Wśród pomordowanych było 8 kobiet i 3 dzieci[2]. Jedyną osobą, która ocalała z masakry był Czesław Arabucki: otrzymał dwa niecelne strzały w jedno z ramion i w okolice obojczyka. Całą noc spędził pod ciałami zabitych. Nad ranem podjął próbę dostania się do domu, został znaleziony w śniegu przez żołnierzy sowieckich, którzy udzielili mu pomocy. Około 100 ofiar nadal spoczywa w mogile zbiorowej na miejscu kaźni, ponad dwieście ciał zostało rozpoznanych przez rodziny, zabranych i pogrzebanych w grobach rodzinnych na mławskim cmentarzu lub cmentarzach w pobliżu rodzinnych wsi rozstrzelanych osób (np. w Kuczborku)[4].
Po wojnie miejsce zbrodni i mogiła zostało upamiętnione krzyżem brzozowym. W roku 1964 z inicjatywy Towarzystwa Przyjaciół Ziemi Mławskiej w miejscu zbrodni wybudowano, według projektu architektów z Warszawy Barbary i Wojciecha Wochnów[5], mauzoleum w formie betonowego sarkofagu ze stojącymi obok słupami symbolizującymi ludzi oczekujących na egzekucję.