Mutagen

Mutagen (łac. dokonujący zmiany) – czynnik wywołujący mutacje, czyli zmieniający materiał genetyczny.

Najważniejsze z nich:

• mutageny chemiczne:
  • niektóre kwasy (np. kwas azotawy)
  • aminy (np. anilina)
  • pestycydy
  • niektóre trujące środki bojowe (iperyt jako czynnik alkilujący DNA)
  • barwniki wiążące DNA (interkalujące)
  • benzopiren w dymie tytoniowym
  • dioksyny
  • niemal wszystkie związki aromatyczne
  • substancje alkilujące (np. siarczan dimetylu)
  • reaktywne formy tlenu (np. rodniki 'OH)
  • alkaloid kolchicyna
  • analogi zasad azotowych (np. 5-bromouracyl)[1]
  • dichromian potasu[2]
  • mikotoksyny (np. aflatoksyna B1)[3]
  • cisplatyna (indukuje powstawanie wiązań krzyżowych w cząsteczkach DNA)[4]

• mutageny fizyczne:
  • promieniowanie jonizujące
    • promieniowanie gamma
    • promieniowanie rentgenowskie
    • promieniowanie ultrafioletowe
    • promieniowanie kosmiczne
  • wysoka temperatura
  • szok termiczny
  • bodźce traumatyczne – urazy

• mutageny biologiczne:
  • niektóre wirusy (różyczki i opryszczki, retrowirusy)
  • pierwotniaki wywołujące toksoplazmozę
  • grzyby pleśniowe

Do wykrycia siły mutagenu stosuje się test Amesa.