Obniżenie Żytawsko-Zgorzeleckie

Obniżenie Żytawsko-Zgorzeleckie lub Kotlina Żytawska (332.25)^[1] – obniżenie tektoniczne, położone pomiędzy Płaskowyżem Budziszyńskim i Pogórzem Łużyckim na zachodzie, Górami Łużyckimi i Grzbietem Jesztedzkim na południu, Pogórzem Izerskim i Górami Izerskimi na wschodzie. Jest częścią Pogórza Zachodniosudeckiego. W historii znane również jako Brama Łużycka.^{[potrzebny przypis]}

Kotlina Żytawska
Obniżenie Żytawsko-Zgorzeleckie

Widok z Oybin, Saksonia
Zasięg regionu w obrębie Polski
Megaregion	Pozaalpejska Europa Środkowa
Prowincja	Masyw Czeski
Podprowincja	Sudety z Przedgórzem Sudeckim
Makroregion	Pogórze Zachodniosudeckie
Mezoregion	Kotlina Żytawska Obniżenie Żytawsko-Zgorzeleckie
Zajmowane jednostki administracyjne	Niemcy Polska Czechy

Położenie Kotliny Żytawskiej na obszarze Czech

Wyróżnia się tu następujące mikroregiony:

• Kotlina Turoszowska
• Dolina Nysy Łużyckiej
• Obniżenie Zawidowskie
• Równina Zgorzelecka

Największą przepływającą rzeką jest Nysa Łużycka^[2], a największe miasta to Görlitz, Zgorzelec, Żytawa, Bogatynia.

Obniżenie Żytawsko–Zgorzeleckie rozciąga się wzdłuż Nysy Łużyckiej między Pogórzem Wschodniołużyckim w Niemczech, a Pogórzem Izerskim na Dolnym Śląsku w Polsce. Składa się z Kotliny Turoszowskiej, zapadliska tektonicznego wypełnionego trzeciorzędowymi osadami jeziornymi z grubymi pokładami węgla brunatnego, przełomowej doliny Nysy, Obniżenia Zawidowskiego i Równiny Zgorzeleckiej. Między Obniżeniem Zawidowskim, odwadnianym przez dopływ Nysy Łużyckiej – Witkę, z niedużym zbiornikiem zaporowym (5 mln m³) w Niedowie (jezioro Witka), a Równiną Zgorzelecką występują pagóry bazaltowe. Równina Zgorzelecka przedstawia lekko falisty teren rolniczy z niewielkimi płatami leśnymi. Wielkim przekształceniom antropogenicznym uległa Kotlina Turoszowska, przecięta granicami Niemiec i Czech.

Podłoże zbudowane jest z fragmentów bloku karkonosko-izerskiego, przede wszystkim z gnejsów i granitów rumburskich, a podrzędnie – amfibolitów. W okolicach Zgorzelca występują szarogłazy. W kilku miejscach starsze skały przebite są przez trzeciorzędowe bazalty. W Kotlinie Turoszowskiej występują miąższe osady trzeciorzędowe (neogeńskie) – iły z wkładkami węgli brunatnych.

Turoszowskie złoże węgla brunatnego zalega na obszarze 32 km², przy czym główna jego część znajduje się w Polsce – około 1150 mln ton, pozostała: na terenie Niemiec, w rejonie miasta Żytawy (Zittau) – około 400 mln ton, i Czech – koło Hrádka nad Nisou. Węgiel pochodzący ze złoża zasila polską elektrownię Turów o mocy osiągalnej (w 2006) 2106 MW. Eksploatacja węgla brunatnego spowodowała powstanie głębokich, nawet do 300 metrów, wyrobisk oraz wysokich hałd (zwałowisk) płonego urobku. We wschodniej części Kotliny Turoszowskiej, w dolinie Miedzianki, leży miasto Bogatynia.

Powierzchnię całego mezoregionu oceniono na 240 km².

Nieoficjalnie stosuje się dla polskiego obszaru nazwę Worek Turoszowski od kształtu przypominającego na mapie worek^[3].

Galeria

• 
  Regiony Kondrackiego-hipsometria, Sudety, Obniżenie Żytawsko-Zgorzeleckie
• 
  Sudety, (4) = Obniżenie Żytawsko-Zgorzeleckie
• 
  Trójstyk granic Niemiec, Czech i Polski w Kotlinie Żytawskiej