Loading AI tools
struktura anatomiczna Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Pokrywa skrzelowa – twór kostny ryb kostnoszkieletowych oraz wymarłych prawieczkowców[1], zasłaniający od zewnątrz komorę skrzelową razem ze skrzelami[2] oraz pełniący ważną rolę w procesie oddychania ryb[3]. U chimer występuje w formie zaczątkowej[2]. Pokrywa skrzelowa nazywana jest często w literaturze wieczkiem skrzelowym (łac. operculum), które jest jej największą częścią.
W miarę rozwoju osobniczego na łuku gnykowym powstaje fałd skórny, który rozrasta się ku tyłowi ciała, stopniowo zasłaniając od zewnątrz szpary skrzelowe. W obrębie skóry tego fałdu pojawiają się płytki kostne, tworzące ruchomą pokrywę skrzelową, ograniczającą otwór skrzelowy (podwieczkowy). U większości ryb otwór skrzelowy jest duży, a u niektórych (np. węgorzokształtne[4]) przyjmuje postać małej szczeliny[2][5]. Pokrywa skrzelowa jest połączona stawowo z łukiem gnykowym i porusza się jako całość. Jej tylny brzeg pozostaje wolny[1].
Pokrywa skrzelowa składa się z następujących płytek kostnych[1][5][6][7]:
Płytki wchodzące w skład pokrywy skrzelowej są kośćmi pochodzenia skórnego[2][1]. Krawędzie wieczka lub przedpokrywy mogą być gładkie lub ząbkowane, na ich powierzchni mogą występować płaskie kolce lub inne zgrubienia lub prążkowania, stanowiące często cechy diagnostyczne[7]. Kolce niektórych ryb są połączone z gruczołami jadowymi[4].
Główną funkcją pokryw skrzelowych jest ochrona skrzeli przed uszkodzeniami mechanicznymi. Ponadto ruchy pokryw skrzelowych, poruszanych otaczającymi je mięśniami, uczestniczą w przepompowywaniu wody przez komory skrzelowe. Ryba zasysa wodę do pyska poprzez jego otwarcie i rozciągnięcie, przy jednoczesnym przyciągnięciu do ciała pokryw skrzelowych. Woda dostaje się do komory skrzelowej i opłukuje listki skrzelowe. Zamknięcie pyska i odchylenie pokryw skrzelowych od ciała powoduje wypchnięcie wody z komory skrzelowej na zewnątrz organizmu. Z krawędzi pokrywy skrzelowej zwisa płat skórny (błona podskrzelowa), który – wraz z zamkniętym pyskiem i skurczeniem jamy gębowej – uniemożliwia cofnięcie się wody z otoczenia do komory skrzelowej[5][8].
Ryby, które nie mają tryskawki, posiadają na wewnętrznej powierzchni wieczka skrzelowego nibyskrzele (skrzele rzekome). Stopień jego rozwoju jest bardzo różny w poszczególnych grupach systematycznych[2].
Na łuku gnykowym chimer (zrosłogłowe) rozwijają się pręciki chrzęstne, które tworzą rusztowanie dla zaczątkowego wieczka skrzelowego[2].
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.