Q0957+561
Z Wikipedii, wolnej encyclopedia
Q0957+561 (również SBS 0957+561, TXS 0957+561) – kwazar położony w gwiazdozbiorze Wielkiej Niedźwiedzicy, pierwszy odkryty obiekt astronomiczny, w którym zaobserwowano efekt soczewkowania grawitacyjnego.
Kwazar położony jest w odległości 8,7 miliardów lat świetlnych od Ziemi (z = 1,41), a jego obserwowana jasność wynosi 16,7m. Pomiędzy nim a Ziemią znajduje się galaktyka YGKOW G1, której masa powoduje zagięcie promieni światła wysyłanych przez kwazar, przez co z Ziemi widziany jest jego podwójny obraz.
Podwójny obraz kwazaru został odkryty w 1979 i zwrócił na siebie uwagę z powodu bardzo niewielkiej odległości w jakiej były położone dwa nowo odkryte obiekty. Porównanie ich przesunięcia ku czerwieni i widzialnego widma optycznego sugerowało, że jest to jeden i ten sam obiekt widziany podwójnie z powodu soczewkowania grawitacyjnego[1], co zostało teoretycznie przewidziane już wcześniej w 1915 przez Alberta Einsteina w jego ogólnej teorii względności[2].
Obserwacje w zakresie światła widzialnego nie były początkowo potwierdzone przez obserwacje kwazarów w zakresie promieniowania radiowego, obydwa obiekty zdawały się emitować różne promieniowanie radiowe. Innym problemem było wykrycie dżetu emitowanego tylko przez obiekt „A”[3]. Ostatecznie jednak dodatkowe obserwacje pomogły odkryć także dżet w przypadku obiektu „B”. Niektóre z różnic obserwacyjnych pomiędzy obrazami „A” i „B” tłumaczone są tym, że światło od nich przebiega różną drogę aby dotrzeć do Ziemi. Światło obrazu obiektu „A” dociera do Ziemi 14 miesięcy wcześniej niż odpowiednik obrazu „B”, różnica w długości drogi potrzebnej do przebycia obrazów kwazara do Ziemi wynosi 1,1 roku świetlnego[4].