Loading AI tools
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Teodolit (ang. Theodolite) – instrument geodezyjny służący do pomiarów kątów poziomych oraz kątów pionowych[1]. Można wyróżnić teodolity optyczne oraz elektroniczne[2]. W teodolitach optycznych zastosowane jest szklane koło poziome (limbus) i koło pionowe z naniesionym podziałem kątowym stopniowym (kąt pełny 360° stopni) lub gradowym (kąt pełny 400° gradowych), z którego obserwator wykonuje odczyt kierunku. W teodolitach elektronicznych odczyt kierunku jest wykonywany automatycznie. W teodolicie dzięki wykorzystaniu warunków geometrycznych układu optycznego, możliwy jest również pomiar odległości, przy zastosowaniu specjalnej łaty pomiarowej.
Teodolit wyposażony jest w lunetę, która wraz z korpusem instrumentu może obracać się wokół jego osi pionowej. Umożliwia to swobodne i dokładne wykonanie odczytu kierunków poziomych oraz pionowych.
Aby instrument mógł poprawnie wyznaczać kąty, musi spełniać następujące warunki:
Kąt pomiędzy płaszczyzną poziomą przechodzącą przez oś obrotu lunety a osią celową lunety teodolitu nosi nazwę kąta nachylenia.
W większości przypadków używane są teodolity stojące, mocowane podczas pracy na trójnożnych statywach. W warunkach podziemnych zakładów górniczych stosowane są także teodolity górnicze wiszące, zawieszane (mocowane przegubowo) na specjalnym trzpieniu, wkręcanym w element drewnianej obudowy wyrobiska[4].
Nie wiadomo, kto wynalazł urządzenie, ale posługiwał się nim szesnastowieczny angielski matematyk Leonard Digges[5]. Teodolit został udoskonalony przez brytyjskiego wynalazcę Williama Stanleya[6]. Teodolit udoskonalił także i przystosował po raz pierwszy do pomiarów podziemnych generał Jan Chrzciciel Komarzewski, były szef kancelarii wojskowej króla Polski Stanisława Augusta Poniatowskiego[4].
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.