Ulica Młyńska w Katowicach
ulica w śródmieściu Katowic Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Ulica Młyńska w Katowicach (do 1922[1] i w latach 1939–1945[2] Mühlstraße[3]) – jedna z najstarszych ulic w katowickiej dzielnicy Śródmieście. Rozpoczyna swój bieg od Rynku. Następnie krzyżuje się z ulicą Wawelską. Obecnie kończy swój bieg przy skrzyżowaniu z ulicą Dworcową obok placu Wilhelma Szewczyka i dworca kolejowego.
| Śródmieście | |||||||||||||||||||
 Ulica Młyńska w 2021 roku | |||||||||||||||||||
| Państwo | |||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Województwo | |||||||||||||||||||
| Miejscowość | |||||||||||||||||||
| Długość |
220 m | ||||||||||||||||||
| Przebieg | |||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||
Położenie na mapie Katowic  | |||||||||||||||||||
Położenie na mapie Polski  | |||||||||||||||||||
Położenie na mapie województwa śląskiego  | |||||||||||||||||||
 50°15′31,5″N 19°01′13,1″E | |||||||||||||||||||
Historia nazwy ulicy sięga roku 1860, kiedy to Louis Fiedler, Max Glaser i Julius Feige wybudowali tu, a następnie eksploatowali młyny parowe[4] (niem. Dampfmühl)[5]. Wznoszono przy niej także magazyny zbożowe[6].
W drugiej połowie wieku XVI w pobliżu dawnego stawu kuźniczego, na rogu dzisiejszego Rynku i ul. św. Jana, znajdował się lokalny węzeł komunikacyjny. W tym miejscu spotykały się szlaki w czterech kierunkach: na południowy zachód prowadziła droga do Mikołowa – obecnie ulica Młyńska i ulica Mikołowska, na południe droga do Brynowa – obecnie ul. św. Jana, ul. Jana Kochanowskiego i ul. Wita Stwosza, na wschód – droga do Szopienic i Mysłowic (ul. Warszawska), a na północ droga do północnej części centrum Bogucic (obok kościoła – ul. Katowicka) i dalej do Dąbrówki Małej[7]. Pierwszymi budynkami wzniesionymi przy dzisiejszej ul. Młyńskiej było 5 domów robotniczych, powstałych tuż po 1825 r. (na odcinku między dzisiejszymi ulicami Stawową i Słowackiego, na terenie, zajmowanym obecnie przez galerię handlową). Od 1846 r., daty zbudowania linii kolejowej Wrocław - Mysłowice, biegnącej przez Katowice, ulicę tę kończyły tory kolejowe. Ostatni dom robotniczy zamieniono wówczas na budynek stacyjny z urzędem pocztowym. W 1859 r., kiedy powstał już "stary" dworzec kolejowy przy ul. Dworcowej, w budynku tym funkcjonowała przejściowo (do 1860 r.) szkoła ewangelicka[4].
Reprezentacyjny charakter nadano wzniesionej w latach osiemdziesiątych XIX wieku katolickiej szkole ludowej przy ul. Młyńskiej[8] (obecnie w tym miejscu stoi gmach Urzędu Miasta)[7]. 9 października 1871 dokonano uroczystego otwarcia tego gimnazjum, liczącego cztery najniższe klasy, a od stycznia 1874 w nowo wybudowanym gmachu przy obecnej ul. 3 Maja[9]. W 1856 w niewielkim domu przy Friedrichstraße (dziś ul. Warszawska) aptekarz Tripitz założył pierwszą katowicką aptekę (później przeniesiona na Mühlstraße – dziś ul. Młyńska)[10]. W dniach 6–11 listopada 1884 w domu na rogu ul. Młyńskiej i ul. Stawowej odbyła się Konferencja Katowicka żydowskiego ruchu Chowewej Syjon, mająca na celu utworzenie niepodległego państwa Izrael[11]. Na początku lat dziewięćdziesiątych XIX wieku na tej parceli wybudowano Hotel Kaiserhof. Na obrzeżach ulicy istniało targowisko warzyw i owoców[5].
W 1930 wzniesiono budynek Urzędu Miejskiego z charakterystyczną krzywizną fasady[12]. Projektantami byli L. Sikorski, T. Łobos i L. Dietz d’Arma (projekt z 1929)[6]. Sylwetkę budynku wpisano w łuk ulicy Młyńskiej. Posiada on osiem kondygnacji oraz horyzontalny układ okiennych pasów, czym nawiązuje do architektury Neues Bauen[13].
W dwudziestoleciu międzywojennym przy ulicy znajdowały się następujące urzędy[14]: Biuro Obywatelstwa (pod numerem 2), Urząd Budowlany i Mierniczy (pod numerem 4), Urząd Podatkowy (pod numerem 4), Policja Miejska (pod numerem 4), Kasa Podatkowa i Główna Kasa Miejska (pod numerem 4), Urząd Opieki Społecznej (pod numerem 4)[14].
Do 1939 przy ul. Młyńskiej swoją siedzibę miały[15]: sklep chemiczny Wiktora Lachmana (ul. Młyńska 19), Śląska Centrala Owoców (ul. Młyńska 20), sklep z owocami firmy A. Kochbaum i Ska (ul. Młyńska 22), Księgarnia i skład nut J. Flejszer i E. Górski (działająca od 1933 pod numerem 4), redakcja gazety Der Aubruch (ul. Młyńska 22), Niemiecki Związek Gospodarczy (ul. Młyńska 23), restauracja Teofila Śmiei (ul. Młyńska 14)[16], Związek Powstańców Śląskich (ul. Młyńska 47). Pod numerem 47 istniała także od 1932 redakcja czasopisma Młodzież Powstańcza oraz Zarząd Główny Oddziałów Młodzieży Powstańczej, a pod numerem 49 – Przedszkole Dyrekcji PKP[17].
W 1942 powstał w Katowicach Stadttisches Friedhofsamt – urząd administrujący cmentarzami wyznaniowymi, które przeszły w zarząd władz lokalnych. Jego siedziba mieściła się przy Mühlstraße 4[18].
W 1963 pod numerem 1 oddano do użytku Dom Prasy Śląskiej. Pod budowę nowego głównego gmachu dworca kolejowego w latach siedemdziesiątych XX wieku zburzony został kwartał budynków w rejonie ulicy 3 Maja, ulicy Młyńskiej i ulicy Stawowej, zabudowany eklektycznymi kamienicami. Ulica Młyńska została skrócona o odcinek, który dziś zalicza się do ul. Sądowej i ul. Juliusza Słowackiego[5]. W konstrukcji hali dworca (projektu W. Zalewskiego) zastosowano formy betonowych „kielichów”, podtrzymujących strop. Dworzec oddano do użytku w 1972. Był on przykładem brutalizmu – formy późnego modernizmu[19].
W 120. rocznicę Konferencji Katowickiej w 2004 na fasadzie budynku przy ul. Młyńskiej odsłonięto tablicę, upamiętniającą to wydarzenie. W marcu 2010 przeniesiono siedzibę katowickiej synagogi ze starego budynku przy ul. Młyńskiej 13 do synagogi im. Chaskela Bessera przy ul. 3 Maja 16. Dnia 16 sierpnia 2010 wyjazd z ulicy Młyńskiej w kierunku placu Wilhelma Szewczyka został zamknięty z powodu rozpoczęcia prac przy przebudowie dworca kolejowego[20]. Kolejny etap modernizacji ulicy rozpoczął się 24 stycznia 2011, kiedy to pl. Wilhelma Szewczyka został całkowicie zamknięty[21].
Ulica Młyńska jest ulicą jednokierunkową. Występuje przy niej jeden z najwyższych udziałów powierzchni zabudowanej w powierzchni terenu – powyżej 75%[22].
Obiekty zabytkowe
Przy ulicy Młyńskiej znajdują się następujące historyczne obiekty[23]:
- Kamienica mieszczańska (ul. Młyńska 2, ul. Pocztowa 5)[24]; wzniesiona w 1898 na planie trójkąta, prawdopodobnie według projektu L. Dame'a, w stylu neobarokowym (wcześniej istniała tu neorenesansowa kamienica i narożny hotel). Dawny adres budynku to Rynek 7. Budynek posiada trójskrzydłową bryłę ze zdobieniem ryzalitami (są nieznaczne). W ściętym narożniku znajduje się wejście do wewnętrznego dziedzińca. Na dwuspadowym dachu istnieją lukarny. Do licowania trzynastoosiowej, bardzo bogato zdobionej elewacji zastosowano cegłę czerwoną, detal architektoniczny i narożnik ozdobnie wytynkowano. Północna część elewacji uzyskała trzy pozorne ryzality, a wschodnia – dwa pozorne ryzality dwuosiowe (pierwsza i ostatnia oś). Balkony z kamiennymi balustradami tralkowymi umiejscowiono w środkowej osi budynku. Pomiędzy boniowanymi kolumnami toskańskimi znajduje się narożnik, z trapezowo wygiętym gzymsem, oraz półkolista nisza z balkonami (posiadają balustrady tralkowane). Na gzymsie umieszczono dwie rzeźbione kobiece postacie. Kartusze w obramieniach roślinnych i z rzeźbami głów kobiecych wieńczą okienne obramienia. W budynku zachowały się: oryginalna główna klatka schodowa (we wschodnim skrzydle), stalowe dwubiegowe schody (posiadają tralkową drewnianą balustradę), ceramiczne posadzki.
- Kamienica mieszczańska (ul. Młyńska 5)[24]; wzniesiona w drugiej połowie XIX wieku, tzw. „Dom pod lwami”[5]. Na elewacji budynku umieszczono lwie łby jako element dekoracji sztukatorskiej. Od 1894 obiekt należał do notariusza i adwokata Karla Sittka. W dwudziestoleciu międzywojennym mieszkało tu małżeństwo ginekologów – Kazimierz i Henryka Wędlikowscy (K. Wędlikowski miał wówczas swoją klinikę przy ul. Wita Stwosza 6), a inżynier Jerzy Pobóg-Krasnodębski prowadził Centralne Biuro Karbidowe[5]. W budynku tym dnia 28 czerwca 1906 urodziła się i mieszkała do 1909 r.[4] Maria Göppert-Mayer – późniejsza laureatka Nagrody Nobla z fizyki[25]. Na fasadzie budynku w latach 90. XX w. umieszczono tablicę jej poświęconą[26].
- Kamienica mieszczańska (ul. Młyńska 7)[24]; wzniesiona w 1890 według projektu Ludwiga Schneidera, w stylu eklektycznym (pierwotnie bogato zdobiona). Dla tynkowanej pasami i plakietami fasady budynku zastosowano licowanie cegłą (koloru brązowego i zielonego). Na szczycie umieszczono pseudoryzalit z trójarkadową wnęką (zachowały się: data oraz okienko z obramieniem kartuszowym). Istnieją także dekoracyjne wsporniki, imitujące kobiece głowy. Elewację wieńczy kostkowy gzyms. W kamienicy zachowały się dwubiegowe schody z balustradą drewnianą.
- Kamienica mieszkalno-handlowa (ul. Młyńska 9)[24]; wybudowana prawdopodobnie w latach 1895–1899 na planie kwadratu, nadbudowana w 1930; w stylu historyzmu. W latach międzywojennych w budynku istniała Katowicka Dostawa Szkolna Kadas, oferująca artykuły szkolne[15]. Budynek posiada czteroosiową elewację frontową, licowaną czerwoną cegłą, zwieńczoną koronującym gzymsem. Okna ujęto w tynkowane uszate opaski (na drugiej i trzeciej kondygnacji zastosowano okna łukowe, na czwartej – okna prostokątne). We wnętrzu kamienicy zachowały się dwubiegowe schody z wtórną metalową balustradą.
- Kamienica mieszkalno-handlowa (ul. Młyńska 11)[24]; wzniesiona w 1859 na rogu Mühlstraße i Rüppelstraße, na planie prostokąta, pierwotnie posiadająca trzy kondygnacje i lekko nachylony czterospadowy dach. Elewacja budynku została wytynkowana. Zwieńczeniem parteru jest ozdobny gzyms. Na osi umieszczono, wsparte na konsolach, balkony z pełną murowaną balustradą. Blendy w kształcie okien zastosowano w jednoosiowej elewacji bocznej. We wnętrzu zachowały się dwubiegowe schody. Współcześnie dobudowano czwartą kondygnację, którą nakryto kolebkowym dachem.
- Kamienica mieszczańska (ul. Młyńska 13, róg z ul. Wawelską)[24]; wzniesiona w 1890 według projektu Maxa Schalschy na planie prostokąta, w stylu eklektycznym z elementami neorenesansu. W latach międzywojennych w budynku swoją siedzibę miał Bank Ludowy[15]. W latach międzywojennych w budynku istniała drukarnia Urzędu Miasta[15]. Budynek posiada pozorne nieznaczne ryzality oraz boniowany parter. Na kondygnacjach wyższych zastosowano licowanie cegłą czerwoną, a detal architektoniczny wytynkowano. Południowa elewacja posiada siedem osi, a wschodnia – sześć. Narożnik kamienicy ujęto w opięty boniowanymi lizenami ryzalit. W budynku istnieją okna prostokątne (parapety okien na kondygnacji pierwszej oparto na lwich głowach, pozostałe – na konsolach). Bryłę obiektu zwieńczono koronującym gzymsem (oparto go na konsolkach). Zachowały się: ceramiczna posadzka, stalowe dwubiegowe schody (z drewnianą balustradą) i stiukowa dekoracja sufitu oraz rozety ze sztukatorską dekoracją i fasety (jedynie w części mieszkań).
- Kamienica mieszkalno-handlowa (ul. Młyńska 15)[24]; wzniesiona w latach dziewięćdziesiątych XIX wieku, na planie prostokąta z dwiema oficynami (boczna i tylna), w stylu eklektycznym z elementami neorenesansu. Budynek posiada zwartą bryłę i elewację, licowaną czerwoną cegłą na wyższych kondygnacjach. Czteroosiowa elewacja frontowa jest identyczna, jak elewacja kamienicy pod numerem 13. We wnętrzu zachowały się stalowe dwubiegowe schody z drewnianymi stopniami i tralkowaną drewnianą balustradą oraz posadzka z płytek ceramicznych, a w prywatnych mieszkaniach dekoracyjne fasety i rozety oraz stolarka okienna (w około trzydziestu procentach).
- Kamienica mieszkalno-handlowa (ul. Młyńska 17–19)[24]; wzniesiona w 1911 według projektu Hugo Weissenberga, w stylu modernizmu, z trzema oficynami (dwie boczne oraz jedna tylna). Wcześniej istniała tu kamienica dwukondygnacyjna. Na drugiej i przedostatniej osi tynkowanej dziewięcioosiowej elewacji frontowej umieszczono trójosiowe półokrągłe wykusze. Ozdobny portal zastosowano jako zwieńczenie drzwi wejściowych (znajdujących się na drugiej i siódmej osi). Dwa kolosalne pilastry, zdobione kartuszami, umieszczono na osiach wykuszy. Kolumnowe półokrągłe loggie balkonowe umiejscowiono na czwartej kondygnacji. Nad wykuszami znajdują się facjatki z naczółkiem, posiadającym owalny kartusz. We wnętrzu kamienicy zachowały się murowane schody z poręczami drewnianymi oraz fragmenty dawnych witraży, a na suficie i ścianach – sztukatorskie dekoracje.
- Kamienica mieszkalno-handlowa (ul. Młyńska 21, 23, pl. W. Szewczyka 7)[24]; wzniesiona w latach sześćdziesiątych XIX wieku; od 1912 istniała w niej restauracja Antona Klemensa; w 1913 obiekt przebudowano na potrzeby hotelu „Klemens”; w dwudziestoleciu międzywojennym swoją siedzibę miała tu organizacja nazistowska[27][28].
Instytucje
Przy ulicy Młyńskiej swoją siedzibę mają[29]: Straż Miejska (ul. Młyńska 9)[22], firmy handlowo-usługowe, kawiarnie, kancelarie prawnicze, siedziby gazet: Dziennik Zachodni i Echo Miasta Katowice, Górnośląska Oficyna Wydawnicza S.A., oddział Komunalnego Zakładu Gospodarki Mieszkaniowej w Katowicach, czytelnia ogólna Miejskiej Biblioteki Publicznej w Katowicach, filia nr 35 Miejskiej Biblioteki Publicznej, Urząd Pocztowy Katowice 1 (filia), Polskapresse (oddział prasy śląskiej), Polski Związek Emerytów Rencistów i Inwalidów (Zarząd Okręgowy), Stowarzyszenie Dziennikarzy Rzeczypospolitej Polskiej (oddział), Urząd Miasta Katowice (ul. Młyńska 4), wspólnoty mieszkaniowe, Konfederacja Polski Niepodległej – Obóz Patriotyczny.
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
