Ulica Wielka w Poznaniu

Ulica Wielka (d. Tumska, Szeroka^[1]) – ulica w Poznaniu na Starym Mieście, na osiedlu Stare Miasto biegnąca od Starego Rynku w kierunku wschodnim. W średniowieczu nosiła nazwę Tumska (platea summi) oraz Wielka (platea magna), do 1919: Breitestrasse, 1919–1939: Szeroka, 1939-1945: Breitestrasse, od 1945: Wielka. W ciągu ulicy zlokalizowana była brama stanowiąca element murów miejskich.

ulica Wielka

Stare Miasto
Róg ul. Wielkiej, Mostowej i Garbar
Państwo	Polska
Miejscowość	Poznań
Przebieg
0 Stary Rynek 10 ul. Żydowska 50 ul. Klasztorna 100 ul. Szewska / ul. Ślusarska 240 ul. Garbary
Położenie na mapie Poznania ulica Wielka
Położenie na mapie Polski ulica Wielka
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego ulica Wielka
52°24′31,9″N 16°56′01,6″E

Część przy Starym Rynku

Historia

Ulica została wytyczona w 1253, wraz z lokacją miasta^[1]. W średniowieczu i w okresie I Rzeczypospolitej należała do najludniejszych i najważniejszych w mieście. Wychodząc z północno-wschodniego narożnika Rynku łączyła go z Bramą Wielką (rozebraną na początku XIX wieku^[1]; w 1996 odkryto jej XVI-wieczne fragmenty^[2]), Chwaliszewem, Ostrowem Tumskim (katedrą), a dalej wyprowadzała ruch w kierunku wschodnim: Warszawy, Torunia i Gdańska. Miała charakter przede wszystkim rzemieślniczy, z przewagą rzemiosł skórzanych (głównie kuśnierze) i metalowych, ze szczególnym udziałem złotników^[3].

Ulica i fasady zlokalizowanych przy niej kamienic zostały prawie całkowicie przebudowane po II wojnie światowej. Również wylot traktu w stronę Chwaliszewa i Mostu Chwaliszewskiego (obecnie plac Międzymoście) wyglądał przed wojną zupełnie inaczej i był ściśle zabudowany kamienicami^[4].

Obiekty

W czasach I Rzeczypospolitej jedną z najokazalszych kamienic miejskich, był wzorowany na Pałacu Górków, budynek pod obecnym numerem 1. Zajmował kilka parceli, dysponował sadzawką i arkadowymi krużgankami otaczającymi z dwóch stron dziedziniec. Od strony ul. Żydowskiej miał dwupiętrowe skrzydło boczne^[5]. W obecnej kamienicy przez kilkanaście lat po II wojnie światowej działał klub studencki Od Nowa, powstały na fali odwilży popaździernikowej. Pod numerem 9 (na narożniku ulicy Szewskiej) stoi kamienica zaprojektowana przez Hugona Kindlera, architekta oraz członka rady miejskiej (1855-1930^[1]) i wzniesiona w 1896^[1] lub 1894^[3]. Był to dom własny artysty, co przypominają elementy dekoracji nawiązujące do budownictwa. Kamienica nr 20 pochodzi z 1907^[1] lub 1910^[3]. Wzniosło ją Towarzystwo Handlowe braci Panke z przeznaczeniem m.in. na dom towarowy. Jest jedną z pierwszych w Poznaniu budowli żelbetowych. Jej fasada cechuje się stylistyką secesji i wczesnego modernizmu (według Marcina Libickiego był to prawdopodobnie pierwszy w Poznaniu dom, który zerwał ze stylistyką historyzującą^[1]). Podobną funkcję pełniła kamienica pod numerem 21 należąca w przeszłości do przedsiębiorcy Otto Sterna, który miał również inne posesje przy ulicy Woźnej. Budynek ten ma charakterystyczne dekoracje z cegły glazurowanej^[3].

W okresie międzywojennym ulica zasiedlona była w dużej mierze przez kupców i przemysłowców. Istniały tu m.in. kolektura loteryjna Juliana Langnera, drukarnia Józefa Goździejewskiego (nr 9), a także wydawnictwo Artura Gustowskiego specjalizujące się w ekonomicznych i handlowych periodykach naukowych (nr 10), przejęte później przez jego syna Lecha Gustowskiego, dyplomatę. Na południowym narożniku Garbar powstała po 1830 jedna z pierwszych w mieście cukierni prowadzona przez Włocha, Jakuba Prevostiego^[1]. W budynku numer 18 z 1902 mieszkał lekarz Zakładu dla Głuchoniemych na Śródce, Bolesław Broekere, jak również pracujący często za darmo na rzecz ubogich, doktor Kazimierz Rabski z Miłosławia. W tym samym budynku funkcjonowała wytwórnia cukierków i pierników Czesława Mielcarzewicza, a obok sklep kolonialny Cygański i Semma i hurtownia galanteryjna Leona Siega^[4].

W połowie ulicy działało kino Corso, późniejszy Gong, zlikwidowany w latach 90. XX wieku. W 1932 wybuchł tutaj pożar w kabinie operatora, który doznał poważnych poparzeń przy próbie ratowania taśm filmowych^[4].