Loading AI tools
oficjalna metoda transliteracji alfabetu białoruskiego Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Urzędowa transliteracja białoruskich nazw geograficznych – przyjęta w 2000 roku oficjalna metoda latynizacji alfabetu białoruskiego opracowana na potrzeby transliteracji nazw geograficznych. System oparto na białoruskim alfabecie łacińskim (łacince), choć nie jest on z nią tożsamy.
Metodę transliteracji zawarto w Instrukcji zatwierdzonej uchwałą nr 15 Państwowego Komitetu Zasobów Naturalnych, Geodezji i Kartografii z 23 listopada 2000 roku, która weszła w życie po publikacji w dzienniku urzędowym 11 stycznia 2001 r.[1] Jej pełna nazwa w języku rosyjskim brzmi: Инструкция по транслитерации географических названий Республики Беларусь буквами латинского алфавита („Instrukcja transliteracji nazw geograficznych Republiki Białorusi literami alfabetu łacińskiego”). Dokument został znowelizowany uchwałą nr 38 Państwowego Komitetu Nieruchomości z 11 czerwca 2007 r.[2][3]
W 2006 roku metoda wprowadzona Instrukcją została przedłożona przez Białoruś Grupie Ekspertów ds. Nazw Geograficznych przy Radzie Gospodarczej i Społecznej ONZ (UNGEGN) w celu przedyskutowania ewentualnej rekomendacji jej stosowania[3][4]. Po nowelizacji z 2007 roku raz jeszcze dokument został zgłoszony do UNGEGN[4]. W 2012 roku rezolucją X/6 Grupa Ekspertów zaleciła korzystanie z Instrukcji przy transliteracji białoruskich nazw geograficznych[5].
Instrukcja w swej treści określa, że jej stosowanie jest obowiązkowe dla wszystkich ministerstw, organów administracji państwowej i innych podmiotów (w tym prywatnych czy zagranicznych) w zakresie przekładu nazw geograficznych na alfabet łaciński (pkt 2). W dalszej jej części zastrzeżono, że transliteracji należy poddawać jedynie oficjalnie przyjęte współczesne formy białoruskie (pkt 3 i 7)[6].
Romanizacja przy użyciu omawianej metody co do zasady jest odwracalna[4] – m.in. odpowiednio stosuje się wielkie i małe litery (pkt 9), pisownię łączną, rozdzielną, z łącznikiem (pkt 11). Choć przy transliteracji pomija się apostrof (’), jego obecność można odtworzyć z uwagi na sposób konwersji następujących po nim liter е, ё, ю oraz я[6]. Wyjątkiem jest sytuacja, gdy znak ów występuje przed literą і (-’і-) – wówczas opuszczony apostrof pozostaje bez wpływu na transliterację, a co za tym idzie jest nie do odtworzenia podczas retransliteracji (np. Мар’іна Горка). Drugim z wyjątków jest dwuznak „ch”, który może być wynikiem latynizacji litery х, ale także stosunkowo rzadkiego złożenia цг (np. эрцгерцаг). Podobnie zbitki „ia”, „ie”, „io”, „iu” mogą powstać zarówno w drodze latynizacji liter я, е, ё oraz ю, ale także rzadkich złożeń іа, іэ, іо czy іу (np. гуміарабік, паліэдр, ампіокс, кансіліум)[7].
Instrukcja przewiduje również, że w przypadku tworzenia spisów nazw geograficznych poddanych transliteracji, stosować należy kolejność liter wynikającą z białoruskiej łacinki (a, b, c, č itd.), nie zaś z alfabetu cyrylickiego (a, b, v, h itd. – pkt 12)[6].
Do zapisu przekonwertowanych na podstawie omawianej metody nazw białoruskich stosuje się:
Ponadto cztery cyryliczne litery я, е, ё oraz ю kodują dyftongi i z tego powodu oddawane są przy pomocy niniejszej metody za pomocą zbitek „ja”, „je”, „jo”, „ju” bądź „ia”, „ie”, „io”, „iu”.
cyryl. | łac. | cyryl. | łac. | cyryl. | łac. | cyryl. | łac. | |||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
А а | A a | З з | Z z Ź ź[uwaga 1] | П п | P p | Ц ц | C c Ć ć[uwaga 1] | |||
Б б | B b | І і | I i | Р р | R r | Ч ч | Č č | |||
В в | V v | Й й | J j | С с | S s Ś ś[uwaga 1] | Ш ш | Š š | |||
Г г | H h | К к | K k | Т т | T t | Ы ы | Y y | |||
Д д | D d | Л л | L l Ĺ ĺ[uwaga 1] | У у | U u | Э э | E e | |||
Е е | Je je[uwaga 2] ie[uwaga 3] | М м | M m | Ў ў | Ŭ ŭ | Ю ю | Ju ju[uwaga 2] iu[uwaga 3] | |||
Ё ё | Jo jo[uwaga 2] io[uwaga 3] | Н н | N n Ń ń[uwaga 1] | Ф ф | F f | Я я | Ja ja[uwaga 2] ia[uwaga 3] | |||
Ж ж | Ž ž | O o | O o | Х х | Ch ch | ’ | pomija się[uwaga 4] | |||
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.