Loading AI tools
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Wiersz saturnijski (łac. versus Saturnius) – najstarsza i prawdopodobnie jedyna oryginalnie italska miara wierszowa (metrum)[1]. Wszystkie inne klasyczne metra łacińskie pochodzą z Grecji.
Nazwę swą wiersz saturnijski zawdzięcza starożytnemu przekonaniu, iż jest tak stary, że w chwili jego powstania władcą świata był nie Jowisz, ale jeszcze Saturn. W wierszu tym zostały spisane najstarsze dzieła literatury w języku łacińskim: przekład Odysei Homera pióra Lucjusza Liwiusza Andronika, poemat epicki Belli Punici Carmen Newiusza, a także pewna liczba epigramów, głównie nagrobnych. Z wierszem saturnijskim w epice zerwał ostatecznie poeta Enniusz, który wprowadził w jego miejsce grecki heksametr daktyliczny. Odtąd to ta miara stała się kanonicznym metrum eposu bohaterskiego i mitologicznego. Wyparty z literatury versus Saturnius pozostał przez pewien czas metrum ludowym, ale z czasem zastąpił go w tej roli senar jambiczny.
Ponieważ wiersz saturnijski wyszedł z użycia stosunkowo wcześnie, a poeci klasyczni, zwłaszcza Horacy, darzyli go niekłamaną odrazą, zachowało się bardzo niewiele fragmentów z jego zastosowaniem. Szczupły materiał badawczy nie pozwala nawet na stwierdzenie z całą pewnością, czy jest to metrum iloczasowe, czy akcentuacyjne. Starożytni filologowie i gramatycy traktowali wiersz saturnijski jako metrum iloczasowe i starali się za pomocą różnych teorii wyprowadzić go z któregoś ze znanych im metrów greckich. Współcześnie tego rodzaju twierdzenia raczej się odrzuca, skłaniając się do opinii, że wiersz saturnijski jest metrum czysto italskim o charakterze akcentuacyjnym (iloczas odgrywa w drugorzędną rolę, choć akcent wierszowy /tzw. ikt/ pada zawsze na sylabę długą).
Przykład z nagrobka Scypiona Barbatusa:
/ / / | / / / Subegit omne<m> Loucana<m> | opsidesque abdoucit
Przykład z Newiusza (uważany za „wzorcowy” versus Saturnius):
/ / / / / / Malum dabunt Metelli // Naevio poetae
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.