Wiktor Skworc

Wiktor Paweł Skworc^[1] (ur. 19 maja 1948 w Bielszowicach) – polski duchowny rzymskokatolicki, doktor nauk humanistycznych (historia Kościoła), biskup diecezjalny tarnowski w latach 1998–2011, arcybiskup metropolita katowicki w latach 2011–2023, od 2023 arcybiskup senior archidiecezji katowickiej.

Wiktor Skworc

Wiktor Skworc (2020)
W Duchu Świętym
Kraj działania	Polska
Data i miejsce urodzenia	19 maja 1948 Bielszowice
Arcybiskup metropolita katowicki
Okres sprawowania	2011–2023
Biskup diecezjalny tarnowski
Okres sprawowania	1998–2011
Wyznanie	katolicyzm
Kościół	rzymskokatolicki
Prezbiterat	19 kwietnia 1973
Nominacja biskupia	13 grudnia 1997
Sakra biskupia	6 stycznia 1998

Sukcesja apostolska

Data konsekracji	6 stycznia 1998
Miejscowość	Watykan
Miejsce	bazylika św. Piotra
Konsekrator	Jan Paweł II
Współkonsekratorzy	Giovanni Battista Re Jorge María Mejía
Konsekrowani biskupi Stanisław Budzik 3 kwietnia 2004 Wiesław Lechowicz 16 lutego 2008 Andrzej Jeż 28 listopada 2009 Marek Szkudło 6 stycznia 2015 Adam Wodarczyk 6 stycznia 2015 Grzegorz Olszowski 12 września 2018
Współkonsekrowani biskupi Stefan Cichy 12 września 1998 Józef Kupny 4 lutego 2006 Janusz Kaleta 23 listopada 2006 Andrzej Iwanecki 7 stycznia 2018 Waldemar Musioł 10 grudnia 2022

Życiorys

Wykształcenie

Urodził się 19 maja 1948 w Bielszowicach^[2], później włączonych jako dzielnica do Rudy Śląskiej^[3]. Egzamin dojrzałości zdał w 1966^[2] w II Liceum Ogólnokształcącym w Rudzie Śląskiej^[4]. W 1973 ukończył studia filozoficzno-teologiczne w Wyższym Śląskim Seminarium Duchownym w Krakowie. W trakcie studiów w roku akademickim 1970/1971 odbył obowiązkowy roczny staż w kopalni węgla kamiennego „Walenty – Wawel” w Rudzie Śląskiej^[2]. 19 kwietnia 1973^[1] w katedrze Chrystusa Króla w Katowicach^[5] został wyświęcony na prezbitera przez Herberta Bednorza, biskupa diecezjalnego katowickiego^[1]. Na Akademii Teologii Katolickiej w Warszawie uzyskał w 1979 licencjat z teologii^[2], a w 1995 na podstawie dysertacji Budownictwo kościołów w diecezji katowickiej w latach 1945–1989 doktorat z nauk humanistycznych w specjalności historia Kościoła^[6].

Prezbiter

Po przyjęciu święceń diakonatu przebywał w Dreźnie, gdzie pełnił posługę duszpasterza polskiej młodzieży pracującej w Dreźnie i Lipsku. W sierpniu 1973 został mianowany wikariuszem parafii Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Katowicach. W latach 1975–1980 był sekretarzem i kapelanem biskupa Herberta Bednorza. W 1980 został mianowany kanclerzem kurii diecezjalnej w Katowicach. Pełniąc tę funkcję, przyczynił się do wybudowania domu księży emerytów i klasztoru sióstr karmelitanek w Katowicach, a także utworzył fundusz pomocy dla księży misjonarzy. W czasie stanu wojennego współtworzył i współdziałał w ramach Biskupiego Komitetu Pomocy Więźniom i Internowanym. Był jednym z głównych organizatorów wizyty papieża Jana Pawła II w Katowicach w trakcie podróży apostolskiej do Polski w 1983. W latach 80. XX w. pośredniczył jako mediator w sporach pomiędzy strajkującymi i pracodawcami. Od 1992 piastował urząd wikariusza generalnego i ekonoma archidiecezji katowickiej. Oprócz tego był wizytatorem diecezjalnym oraz członkiem rady kapłańskiej i kolegium konsultorów^[2].

Biskup

13 grudnia 1997 papież Jan Paweł II mianował go biskupem diecezjalnym diecezji tarnowskiej^[7]. Święcenia biskupie otrzymał 6 stycznia 1998 w bazylice św. Piotra na Watykanie^[2]. Głównym konsekratorem był Jan Paweł II, zaś współkonsekratorami arcybiskup Giovanni Battista Re, substytut ds. Ogólnych Sekretariatu Stanu, i arcybiskup Jorge María Mejía, sekretarz Kongregacji ds. Biskupów^[1]. Ingres do bazyliki katedralnej Narodzenia Najświętszej Maryi Panny w Tarnowie odbył 25 stycznia 1998^[2]. Jako zawołanie biskupie przyjął słowa „In Spiritu Sancto” („W Duchu Świętym”)^[8]. W czasie pełnienia funkcji ordynariusza tarnowskiego przyczynił się do utworzenia, działającego w strukturach Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II w Krakowie, samodzielnego Wydziału Teologicznego w Tarnowie^[2]. Jako biskup tarnowski sprawował urząd wicekanclerza tego wydziału^[9]. W Starym Sączu, na miejscu papieskiej wizyty z 1999, utworzył Diecezjalne Centrum Pielgrzymowania im. Jana Pawła II. Podjął decyzję o budowie w Tarnowie klauzurowego klasztoru sióstr karmelitanek. Dla katolików świeckich zaangażowanych w ruchach i stowarzyszeniach organizował spotkania w ramach Diecezjalnego Forum Ruchów i Stowarzyszeń, natomiast dla samorządowców w okresie adwentu dni skupienia, poświęcone problemom z zakresu katolickiej nauki społecznej^[10]. Wspierał edukację zdolnej młodzieży pochodzącej z ubogich rodzin diecezji, tworząc w Tarnowie, Nowym Sączu, Mielcu i Szczucinie Katolickie Centra Edukacji Młodzieży „Kana”, jak również powołując Fundację im. Arcybiskupa Jerzego Ablewicza, przekazującą rokrocznie ponad 100 stypendiów. Utworzył także Rodzinę Szkół im. Jana Pawła II i Rodzinę Szkół Świętych i Błogosławionych. Zaangażował się w budowę Ośrodka Opiekuńczo-Rehabilitacyjnego dla Dzieci i Młodzieży Niepełnosprawnej Caritas Diecezji Tarnowskiej w Jadownikach Mokrych, Przytuliska św. Brata Alberta w Grywałdzie, prowadzonego przez siostry albertynki, oraz stacjonarnego hospicjum w Tarnowie, prowadzonego przez Fundację „Kromka Chleba”, wsparł też program „Gniazdo”, mający na celu pomoc rodzinom wielodzietnym w budowie lub remoncie domu. Promował posługę nadzwyczajnych szafarzy Komunii Świętej, zanoszących Komunię św. do domów chorych^[2]. Zarządził, aby rady parafialne były wybierane w wyborach powszechnych^[11]. Każdego roku kilku kapłanów diecezjalnych kierował do pracy w krajach misyjnych, na Wschodzie i w Europie Zachodniej^[2].

29 października 2011 papież Benedykt XVI mianował go arcybiskupem metropolitą katowickim^[12][13]. Ingres do archikatedry w Katowicach odbył 26 listopada 2011^[14]. Do tego dnia pełnił funkcję administratora diecezji tarnowskiej^[15]. Jako arcybiskup metropolita katowicki objął urząd wielkiego kanclerza Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. 29 czerwca 2012 otrzymał z rąk papieża paliusz metropolitalny^[16]. 31 maja 2023 papież Franciszek przyjął jego rezygnację z obowiązków arcybiskupa metropolity katowickiego^[17][18]. W grudniu 2021 papież Franciszek mianował arcybiskupem koadiutorem Adriana Galbasa^[19][20], który w tym samym miesiącu kanonicznie objął urząd^[21].

W strukturach Konferencji Episkopatu Polski pełnił funkcję delegata ds. Ruchu Światło-Życie (1999–2004)^[2], przewodniczącego Komisji ds. Misji (2001–2011)^[22], przewodniczącego Rady Ekonomicznej (2004–2009)^[2] i przewodniczącego Komisji Rewizyjnej (2009–2019)^[23][24]. W 2004 został delegatem ds. Działalności w Polsce „Kirche in Not”, w 2006 przewodniczącym Zespołu ds. Kontaktów z Konferencją Episkopatu Niemiec^[2], w 2016 przewodniczącym Komisji Duszpasterstwa^[25], a w 2018 członkiem Rady Stałej^[26]. W 2010 został nominowany przez nuncjusza apostolskiego w Polsce członkiem Kościelnej Komisji Konkordatowej^[2]. 1 lipca 2005 papież Benedykt XVI mianował go członkiem Kongregacji ds. Ewangelizacji Narodów^[27].

Konsekrował trzech biskupów pomocniczych tarnowskich: Stanisława Budzika (2004), Wiesława Lechowicza (2008) i Andrzeja Jeża (2009) oraz trzech biskupów pomocniczych katowickich: Marka Szkudłę (2015), Adama Wodarczyka (2015) i Grzegorza Olszowskiego (2018). Był współkonsekratorem podczas święceń biskupów pomocniczych katowickich: Stefana Cichego (1998) i Józefa Kupnego (2006), administratora apostolskiego Atyrau Janusza Kalety (2006), biskupa pomocniczego gliwickiego Andrzeja Iwaneckiego (2018) oraz biskupa pomocniczego opolskiego Waldemara Musioła (2022)^[1].

Molestowanie nieletnich przez księdza Stanisława P.

W 2002 po przeprowadzeniu postępowania wstępnego w sprawie podległego mu księdza Stanisława P. oskarżonego o dopuszczanie się czynów pedofilskich wobec uczniów z Woli Radłowskiej^[28] odwołał nieprzyznającego się do winy duchownego^[29] z urzędu proboszcza i skierował go na urlop^[28], a w następnym roku wysłał do pracy duszpasterskiej w Gródku Podolskim na Ukrainie^[30]. Wbrew przepisom wprowadzonego w 2001 motu proprio Sacramentorum sanctitatis tutela nie powiadomił o postępowaniu Kongregacji Nauki Wiary^[28]. Co więcej, nie zawiadomił również prokuratury o czynach podległego mu księdza. Będąc na Ukrainie Stanisław P., według ustaleń prokuratury ponownie dopuścił się molestowania nieletnich^[31]. Po powrocie tego księdza do diecezji w 2008^[29] mianował go penitencjarzem w parafii w Krynicy-Zdroju^[30], ponadto ksiądz nauczał religii w szkole i prowadził rekolekcje^[28]. W 2010 postępowanie zostało wznowione, gdy nowe zawiadomienie złożył poszkodowany przez księdza. W wyniku dochodzenia hierarcha nałożył na duchownego suspensę i zakazał pracy z małoletnimi^[28]. W 2013 Kongregacja Nauki Wiary w dekrecie skazującym stwierdziła winę oskarżonego księdza i nałożyła na niego sankcje^[29]. W 2020 w reakcji na opisanie sprawy przez księdza Tadeusza Isakowicza-Zaleskiego^[32] rzecznik arcybiskupa katowickiego wydał oświadczenie, w którym przekazał, że hierarcha wyraził żal i ubolewanie z powodu krzywdy wszystkich ofiar podległego mu duchownego^[33]. W tym samym czasie arcybiskup Wiktor Skworc zwrócił się do arcybiskupa metropolity krakowskiego Marka Jędraszewskiego z wnioskiem o wszczęcie postępowania wyjaśniającego sprawę w oparciu o motu proprio Vos estis lux mundi^[34]. W lipcu 2021 archidiecezja krakowska poinformowała, że Stolica Apostolska zakończyła dochodzenie dotyczące sygnalizowanych zaniedbań hierarchy w prowadzeniu spraw o nadużycia seksualne na szkodę osób małoletnich ze strony dwóch podległych mu duchownych diecezji tarnowskiej. W następstwie postępowania hierarcha wystąpił o wyznaczenie arcybiskupa koadiutora dla archidiecezji katowickiej, w Konferencji Episkopatu Polski zrzekł się członkostwa w Radzie Stałej i przewodniczenia Komisji Duszpasterstwa, a także zobowiązał się wesprzeć finansowo wydatki diecezji tarnowskiej związane ze sprawami wykorzystania seksualnego^[35]. W piśmie do wiernych i duchowieństwa archidiecezji katowickiej zwrócił się z prośbą o przebaczenie jego zaniedbań oraz zapewnił, że od objęcia kierownictwa nad archidiecezją podjął szereg działań w obronie osób małoletnich^[36].

Tarnowska prokuratura badająca czyny Stanisława P., dotarła do co najmniej 95 pokrzywdzonych przez niego osób, jednak z powodu upływu czasu, wszystkie jego karalne czyny uległy przedawnieniu. Tarnowska prokuratura weryfikuje, czy wszystkie osoby mające wiedzę o jego działalności, w tym jego przełożony bp Wiktor Skworc, nie popełniły przestępstwa, nie zawiadamiając organów ścigania^[31][37].

Współpraca z organami bezpieczeństwa PRL

W 1979 został zarejestrowany przez Służbę Bezpieczeństwa jako tajny współpracownik o pseudonimie „Dąbrowski”. Miało to miejsce po zatrzymaniu go przez patrol Milicji Obywatelskiej, który odkrył, że w bagażniku przewoził tzw. żywność delikatesową z Baltony w ilości większej niż na potrzeby jednej osoby. W czasie przesłuchania został poinformowany, że może być oskarżony o spekulację^[38]. Współpraca formalnie została rozwiązana w listopadzie 1989^[39]. W archiwach Instytutu Pamięci Narodowej zachowało się kilkanaście raportów z rozmów przeprowadzonych przez oficera prowadzącego, które odbyły się w różnych miejscach, również w prywatnych samochodach, w warunkach konspiracji. Zawarte są w nich m.in. informacje o stosunku kurii do Kazimierza Świtonia, o rozmowie dyscyplinującej z ks. Bernardem Czerneckim, by nie dopuszczał do wystąpień osób świeckich w kościele Matki Kościoła w Jastrzębiu-Zdroju, o planowanych nominacjach biskupów pomocniczych w diecezji katowickiej, o konkluzjach z rozmów w kurii po zatrzymaniu górników kopalni Mysłowice^[40]. W 2006 zapewnił, że jego kontakty z funkcjonariuszami SB odbywały się za wiedzą katowickich ordynariuszy^[41].

Wyróżnienia

W 2020 został odznaczony odznaką honorową „Za zasługi dla ochrony zdrowia”^[42].

Nadano mu honorowe obywatelstwa: Rudy Śląskiej (1998)^[43], Starego Sącza (2007)^[44], Brzeska (2009)^[45] i Tarnowa (2011^[46], zrzekł się w 2021^[47]). Otrzymał także Srebrny Medal Honorowy za Zasługi dla Województwa Małopolskiego (2012)^[48], a od Stowarzyszenie Gmin i Powiatów Małopolski tytuł Małopolanina Roku (2012)^[49].

Otrzymał Nagrodę im. Wojciecha Korfantego przyznaną przez Związek Górnośląski (2014)^[50], Nagrodę im. Stanisława Ligonia nadaną przez Radio Katowice (2015)^[51], nagrodę „Śląski Szmaragd” (2017)^[52] i Gwiazdę Górnośląską^[53] przyznaną przez marszałka województwa śląskiego (2021)^[54].