Zamek krzyżacki w Pasłęku
Z Wikipedii, wolnej encyclopedia
Zamek krzyżacki w Pasłęku – zamek murowany został wybudowany przez Krzyżaków w XIV w. na miejscu wcześniejszego grodu wzniesionego przez plemię Prusów, którzy wykorzystali dogodne dla obronności położenie wzgórza mającego wysokie i strome stoki dostępne jedynie od strony miasta.
nr rej. P/41 z 10.10.1956 i z 10.10.1961 | |||
Zamek w Pasłęku | |||
Państwo | |||
---|---|---|---|
Miejscowość | |||
Adres |
Plac św. Wojciecha 5 | ||
Typ budynku | |||
Ukończenie budowy |
XIV wiek | ||
Zniszczono |
1945 | ||
Odbudowano |
lata 50. i 60. XX wieku | ||
54°04′00,72″N 19°39′32,86″E | |||
|
Zamek krzyżacki był równocześnie zintegrowany z miastem i wyraźnie od niego oddzielony, tj. znajdował się w obrębie murów miejskich, jednak obszar zamkowy odgradzały od zabudowań miejskich dodatkowe umocnienia i fosa. Początkowo obiekt był niewielki i miał tylko jedno skrzydło i dwie wieże, ponieważ mieścił jedynie siedzibę prokuratora krzyżackiego podległego komturii elbląskiej. W 1454 zamek w Elblągu padł łupem wspierających Polskę zbuntowanych mieszczan i komtur tego miasta przeniósł się do Pasłęka, przez co powstała potrzeba rozbudowa zamku. Wtedy zostało dobudowane jeszcze drugie skrzydło zamku.
Postanowieniem II pokoju toruńskiego Pasłęk miał trafić w granice Polski, został jednak razem z Pasymiem został wymieniony za Sztum. Zamek pozostał zatem siedzibą komtura i był nią aż do kolejnego powstania mieszczan w 1521, kiedy Krzyżacy zostali wygnani, a zamek poważnie uszkodzony. W 1543 wielki pożar miasta nie oszczędził również i tego obiektu, z którego pozostały tylko ściany.
Odbudowa z XVI wieku nadała zamkowi oblicze znane nam do dzisiaj. Dobudowano dwa skrzydła, tworząc zamknięty czworobok, zaś wieżom nadano nowy, bardziej zgodny z duchem renesansu kształt okrągły. Dalsze fundowane przez elektora brandenburskiego przebudowy – z 1559, 1586 i I poł. XVII wieku – miały na celu adaptację średniowiecznego zamku na potrzeby nowej sztuki wojennej. Okazały się na tyle skuteczne, że w 1659 r. obiekt wytrzymał szwedzkie oblężenie. Trzy lata wcześniej, podczas Potopu szwedzkiego, w zamku spotkali się Karol X Gustaw i Fryderyk Wilhelm elektor Brandenburgii, uzgadniając plany dalszej polityki wobec Polski.
Mimo tego w XVIII stuleciu obiekt uznano za niezdatny do dalszego wykorzystywania wojskowego, zamieniając go na tymczasowe koszary i magazyny. W wieku XIX (do 1925) mieścił więzienie, zaś do II wojny światowej – sąd. W 1945 zamek – podobnie jak pobliski ratusz i większość miejskiej zabudowy – został spalony przez Armię Czerwoną, dla której wszelkie zabytki w Prusach Wschodnich były przejawami znienawidzonej niemieckości.
W latach 50. i 60. XX wieku nastąpiła odbudowa zamku na cele administracyjno-kulturalne. Obecnie mieści on siedzibę Rady Miejskiej, bibliotekę, Izbę Historyczną, kino oraz świetlicę dla dzieci. Obiekt został otynkowany (poza centralnym skrzydłem), zdecydowano się również na odbudowę trzech z oryginalnych czterech skrzydeł zamku, nie zamykając tym samym dziedzińca.