Ziemia wiska
jednostka podziału terytorialnego w województwie mazowieckim (I Rzeczpospolita) / Z Wikipedii, wolnej encyclopedia
Ziemia wiska, alternatywne nazwy: ziemia wizka, ziemia wizeńska[1][2] – jednostka terytorialna na średniowiecznym północno-wschodnim Mazowszu. Stolicą ziemi była Wizna.
Już w XI wieku była grodem strzegącym wschodniej granicy Mazowsza przed najazdami Jaćwingów. W XI wieku najdalej wysunięta pozycja piastowska w kierunku Jaćwieży. Gród często był obiektem ataków Jaćwingów, Prusów i Litwinów. Przez jakiś czas książę litewski Witenes miał w posiadaniu gród wiski, który był dla niego ważnym punktem obrony przeciwko Krzyżakom. Książę Bolesław II po przymierzu z Litwinami pozostawił Wiznę w ich posiadaniu mimo protestów Krzyżaków. Gdy Krzyżacy zdobyli i zburzyli Wiznę, Bolesław samodzielnie odbudował gród w 1296 roku i obsadził ją swoimi zastępami.
Od tej pory Wizna zaczęła stawać się centrum oddzielnej dzielnicy książęcej, w której około roku 1340 rządził Siemowit II. Ziemia wiska, należąca do księstwa płockiego, znalazła się pod bezpośrednim zarządem króla Kazimierza Wielkiego pod koniec 1358 r., kiedy to upłynęły trzy lata, na które Siemowit III otrzymał Wiznę i Zakroczym w zarząd od Kazimierza Wielkiego (odpowiedni dokument książę wystawił 27 XII 1355 r.)[3].
W roku 1382 książę Siemowit IV zastawił Wiznę z całą kasztelanią Krzyżakom za 7000 florenów, którą wykupił od nich w roku 1401. Obszar wielokrotnie w tamtych czasach zastawiany i wykupowany. W 1468 roku wyrok sądu złożonego z dostojników królewskich pozbawił Katarzynę, księżną mazowiecką, praw do ziemi wiskiej i przyłączył ją do Korony.
Ziemia wiska dzieliła się na dwa powiaty: wiski i wąsoski. W 1548 roku wydzielono powiat radziłowski[4]. Znajdowało się w niej w XVI wieku 280 wsi (133 w powiecie wiskim i 147 w wąsoskim).
Ziemia wizka dzieliła się na 3 powiaty: wizki, wąsowski, radziwiłowski. Starostwo grodowe wizkie[5].
W XVII wieku w ziemi wiskiej szlachta stanowiła 45% mieszkańców[6].
Powiat | Powierzchnia w mil² | Powierzchnia w km² |
---|---|---|
powiat wiski | 10,09 | 555,86 |
powiat wąsoski | 15,68 | 863,74 |
ziemia wiska – Razem Σ | 25,77 | 1419,60 |
W ziemi wiskiej leżały następujące miejscowości:
Uporządkowano według liczby ludności. Kursywą wyróżniono nazwy wsi.