Torfowniczka wilgociolubna

Torfowniczka wilgociolubna (Bogbodia uda (Pers.) Redhead) – gatunek grzybów z rodziny pierścieniakowatych (Strophariaceae). Należy do monotypowego rodzaju Bogbodia Redhead 2013^[1].

Torfowniczka wilgociolubna

Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	grzyby
Typ	podstawczaki
Klasa	pieczarniaki
Rząd	pieczarkowce
Rodzina	pierścieniakowate
Rodzaj	torfowniczka
Gatunek	torfowniczka wilgociolubna
Nazwa systematyczna
Agrocybe paludosa (Pers.) Redhead Index Fungorum 15: 1 (2013)

Zarodniki

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Bogbodia, Strophariaceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi^[1].

Po raz pierwszy gatunek ten opisał w 1801 r. Christiaan Hendrik Persoon pod nazwą Agaricus udus. Należy do monotypowego rodzaju Bogbodia. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu Scott Alan Redhead w 2013 r.^[1]

Ma 10 synonimów. Niektóre z nich:

• Hypholoma fulvidulum P.D. Orton 1999
• Hypholoma udum (Pers.) Quél. 1877
• Psilocybe uda (Pers.) Gillet 1878^[2]

W 2003 roku Władysław Wojewoda zaproponował polską nazwę łysiczka bagienna dla nazwy naukowej Psilocybe uda^[3]. Po przeniesieniu do rodzaju Bogbodia stała się ona niespójna z aktualną nazwą naukową^[1]. W 2025 r. Komisja ds. Polskiego Nazewnictwa Grzybów Polskiego Towarzystwa Mykologicznego zarekomendowała używanie nazwy torfowniczka wilgociolubna^[4].

Morfologia

Kapelusz

Średnica do 4 cm, u młodych owocników dzwonkowaty, potem rozprostowujący się, promieniście prążkowany od prześwitujących blaszek. Jest higrofaniczny. Powierzchnia sucha lub nieco lepka, w stanie świeżym o barwie od rdzawobrunatnej do pomarańczowobrązowej, po wysuszeniu szarożółta, czasami oliwkowa. Na brzegu czasami resztki osłony^[5].

Blaszki

Przyrośnięte, szerokie, gęste, z międzyblaszkami, początkowo kremowe, z wiekiem szarawe do purpurowobrązowych. Ostrza białawe^[5].

Trzon

Wysokość 4–12 cm, grubość 0,1–0,4 cm, nierównej grubości, sztywny, kruchy, nieco włóknisty. Powierzchnia żółtawo-kremowa w kierunku wierzchołka, rdzawobrązowa w kierunku podstawy^[5].

Miąższ

Cienki, żółtawy o niewyraźnym zapachu i słabym lub nieco aromatycznym smaku^[5].

Cechy mikroskopowe

Subhymenium nie żelowate. Podstawki maczugowate, z 4 sterygmami i sprzążką bazalną, 25–35 × 11–13 µm. Zarodniki w widoku od przodu elipsoidalne do wrzecionowatych, w widoku z boku migdałkowate, drobno szorstkie, o pogrubionych ściankach, z wyraźnie zaznaczonymi porami rostkowymi, szarożółte, 13-20 × 6-8 µm. Cheilocystydy często tworzące sterylny grzbiet blaszek są nitkowate, kręte, wrzecionowate do główkowatych, cienkościenne, szkliste, 25–45 × 7–17 µm. Pleurocystydy w postaci chryzocystyd, wrzecionowate do maczugowatych, czasem ze spiczastymi wierzchołkami, z zawartością silnie refrakcyjną w KOH, 30–60 × 8–15 µm. Trama złożona z nitkowatych, częściowo rozgałęzionych strzępek typu ixocutis, szklistych, o średnicy do 2 µm. Dobrze rozwinięta warstwa pod skórką, utworzona z częściowo inkrustowanych brązowo strzępek o średnicy 3–9 µm i powiększonych komórek, kulistych do jajowatych, z brązową pigmentacją wewnątrzkomórkową, o średnicy 15–55 µm^[5].

Gatunki podobne

Torfowniczka wilgociolubna ma budowę typową dla łysiczek, lepki kapelusz w odcieniach chłodnego brązu, trzon chrzęstny do sztywnego, zarodniki winno brązowawe do czarniawych o drobno chropowatej powierzchni i chryzocystydy. Występuje na bagnach z torfowcami. Gatunki z rodzaju Hypholoma (maślanka) odróżniają się większymi podstawkami, gładkimi zarodnikami i siedliskiem – rosną na próchniejącym drewnie^[5].

Występowanie i siedlisko

Występuje głównie w Ameryce Północnej, Europie i Azji Północnej, nieliczne stanowiska podano w Afryce, Australii i na Tasmanii^[6]. W Polsce W. Wojewoda w 2003 r. przytoczył kilkanaście stanowisk z uwagą, że jest to gatunek rzadki^[3], liczne stanowiska podano także w następnych latach (jako Hypholoma udum)^[7]. Bardziej aktualne stanowiska podaje internetowy atlas grzybów^[8]. Na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski ma status gatunku rzadkiego – potencjalnie zagrożonego z powodu ograniczonego zasięgu geograficznego i małych obszarów siedliskowych^[9].

Grzyb naziemny. Rośnie na bagnach i podmokłych terenach w lasach iglastych, wśród traw i mchów z rodzajów płonnik (Polytrichum) i torfowiec (Sphagnum). Owocniki tworzy zwykle od maja do listopada^[3].