Łysostopek pospolity

Łysostopek pospolity (Gymnopus dryophilus (Bull.) Murrill) – gatunek grzybów należący do rodziny twardzioszkowatych Omphalotaceae^[1].

Łysostopek pospolity

Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	grzyby
Typ	podstawczaki
Klasa	pieczarniaki
Rząd	pieczarkowce
Rodzina	Omphalotaceae
Rodzaj	łysostopek
Gatunek	łysostopek pospolity
Nazwa systematyczna
Gymnopus dryophilus (Bull.) Murrill N. Amer. Fl. (New York) 9(5): 362 (1916)

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Gymnopus, Omphalotaceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi^[1].

Po raz pierwszy opisał go w 1790 r. Jean Baptiste François Pierre Bulliard, nadając mu nazwę Agaricus dryophilus. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę, nadał mu w 1916 r. William Alphonso Murrill, przenosząc go do rodzaju Gymnopus^[1]. Niektóre synonimy^[2]:

• Agaricus dryophilus Bull. 1790
• Collybia dryophila (Bull.) P. Kumm. 1871
• Collybia dryophila var. alvearis Cooke 1908
• Collybia dryophila var. aurata Quél. 1886
• Collybia dryophila var. oedipoides Singer 1947
• Marasmius dryophilus (Bull.) P. Karst. 18892
• Omphalia dryophilus (Bull.) Gray 1821

Polską nazwę podał Władysław Wojewoda w 2003 r. W polskim piśmiennictwie mykologicznym gatunek ten opisywany był wcześniej pod nazwami: bedłka opieńka sosnowa, pieniążek dębowy, pieniążek pospolity^[3].

Morfologia

Kapelusz

O średnicy 1,5–6 cm, gładki i nagi. Kolor jasnoochrowy, czerwonawożółty, żółtobrązowawy do czerwonobrązowego. Jest higrofaniczny; po deszczach bladobrązowy, podczas suszy bladokremowy i ciemniejszy w środkowej części. Za młodu dzwonkowaty potem płaski. Brzeg przeważnie nieżłobkowany, jedynie u starszych okazów faliście powyginany^[4][5].

Blaszki

Blaszki bardzo gęste, cienkie i kruche, początkowo białe, później ochrowokremowe^[5].

Trzon

Wysokość 3–6 cm, grubość 2–4 mm, cylindryczny, rurkowato dęty, kruchy. Powierzchnia gładka i naga, kolor ochrowobrązowy (podobnie zabarwiony jak kapelusz). Podstawa opleciona nitkami grzybni. Podczas zbierania często wyciąga się przyczepione delikatne sznury grzybni, białe do żółtawych^[4].

Miąższ

Cienki, białawy i wodnisty. Smak nieznaczny, zapach niewyraźny^[5]. Wysyp zarodników biały^[6].

Cechy mikroskopowe

Zarodniki o średnicy 5–6,5 × 2,5–3,5 µm, elipsoidalne, gładkie, bezbarwne, nieamyloidalne. Pleurocystyd brak, cheilocystydy zgrubiałe, maczugowate, cylindryczne lub nieregularne, często rozgałęzione. Mają rozmiar 15–20 × 2–6 µm. Strzępki skórki rozgałęzione i splątane. Mają grubość 2–13 µm^[6].

Gatunki podobne

• Twardzioszek przydrożny (Marasmius oreades) ma elastyczny trzon, rzadkie blaszki i rośnie na łąkach i pastwiskach^[5].
• Łysostopek niemiły (Gymnopus hariolorum) ma zapach zgniłej kapusty i filcowato-szczeciniastą grzybnię u nasady trzony^[7]
• Łysostopek wodnisty (Gymnopus aquosus) ma jaśniejszy kapelusz i zgrubiały trzon u podstawy^[5]

Występowanie i siedlisko

Jest szeroko rozprzestrzeniony na całej półkuli północnej^[6]. W Europie Środkowej jest pospolity^[7]. W Polsce jest bardzo pospolity^[3].

Naziemny grzyb saprotroficzny^[3]. Owocniki pojawiają się od maja do grudnia w lasach iglastych i liściastych, na łąkach leśnych, w parkach, sadach i ogrodach^[4]. Łacińska nazwa gatunkowa (dryophilus) pochodzi z języka greckiego i oznacza lubiący dęby, w rzeczywistości jednak gatunek ten rośnie nie tylko pod dębami, ale również pod wieloma innymi gatunkami drzew. Rośnie na ziemi wśród liści i traw, na podłożu zarówno kwaśnym, jak i alkalicznym, czasami także na martwych, powalonych pniach topoli osiki^[3].

Na kapeluszach łysostopka pospolitego czasami występują narośla utworzone przez pasożytującego na nim grzyba Syzygospora mycetophila^[8] lub Syzygospora tumefaciens^[9].

Znaczenie

Grzyb jadalny jako grzyb domieszkowy, trzony się usuwa^[4]. W Polsce zazwyczaj nie jest zbierany przez grzybiarzy.