1 Armia (Armia Czerwona)

1 Armia RFSRR (ros. 1-я армия РККА; 1 Armia Robotniczo-Chłopskiej Armii Czerwonej, 1 Armia Rosyjskiej Federacyjnej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej) – związek taktyczny Robotniczo-Chłopskiej Armii Czerwonej utworzony w okresie wojny domowej w Rosji. 1 Armia tworzona była dwukrotnie – w marcu 1918 roku w związku z kontrofensywą wojsk austriacko-niemieckich na Ukrainę – w maju 1918 została rozwiązana. Ponownie utworzona w czerwcu 1918 weszła w skład Frontu Wschodniego^[1][2]. W sierpniu 1919 przeniesiona na Front Turkiestański^[3]. Rozwiązana w styczniu 1921^[4].

Ten artykuł dotyczy 1 Armii RFSRR. Zobacz też: 1 Armia – inne armie z numerem 1.

1 Armia Rosyjskiej Federacyjnej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej

1-я армия РККА

Historia
Państwo	Rosyjska Federacyjna Socjalistyczna Republika Radziecka
Sformowanie	marzec 1918
Rozformowanie	styczeń 1921
Dowódcy
Pierwszy	A. I. Charczenko
Ostatni	I. F. Błażewicz
Działania zbrojne
Wojna domowa w Rosji Front Wschodni: Kontrofensywa Frontu Wschodniego Armii Czerwonej (1919) Operacja symbirska Operacja syzrańsko-samarska Operacja bugurusłańska Front Turkiestański: Operacja bucharska
Organizacja
Dyslokacja	Sarańsk
Formacja	Armia Czerwona
Rodzaj wojsk	piechota, kawaleria

I formowanie

17 marca 1918 w Jekaterynosławiu rozpoczął obrady II Wszechukraiński Zjazd Rad, który przyjął rezolucję dotyczącą organizacji sił wojskowych, zobowiązującą delegatów do pracy organizacyjnej w każdym mieście i siole celem stworzenia sił zbrojnych Ukraińskiej Republiki Radzieckiej. W ramach tych prac następowało scalanie oddziałów Gwardii Czerwonej, byłej armii Imperium Rosyjskiego i oddziałów wojskowych republik radzieckich w 5 Armii, liczących do 3–3,5 tys. żołnierzy. Faktycznie armie te były brygadami o ograniczonych możliwościach.

Formowanie 1 Armii (1 Rewolucyjnej Armii) rozpoczęło się w rejonie Birzudy na początku marca 1918 i zbiegło się z natarciem na Ukrainę austro-niemieckich interwentów^[5]. Dowódcą Armii został Asiejew. W skład Armii weszły oddziały z Akkermanu, Jelizawietgradu i innych miejscowości. W kwietniu jej stan wynosił około 30 tys. żołnierzy. W maju 1918 Armia została rozformowana^[6].

Działania bojowe

W marcu 1918 Armia toczyła walki z wojskami niemieckimi na kierunku odeskim, cofając się w rejon Krzemieńczuka, Znamianki, Krzywego Rogu. Wspierała 2 Armię w czasie walk na linii Nikopol – Aleksandrowsk, broniąc Jekaterynosławia. W kwietniu 1918 powstrzymywała natarcie interwentów w rejonie Jasynuwaty, Juzowki, Mariupola. W końcu kwietnia rozpoczęła odwrót z tych rejonów na linię Debalcewo – Zwieriewo, jednakże pod naporem wojsk niemieckich była zmuszona cofnąć się na linię Taganrog – Rostów nad Donem.

Dowództwo

Dowódcy:

• Asiejew;
• P. Jegorow;
• S. Koziura;
• Karpow.

II formowanie

Rozpoczęte na podstawie dyrektywy dowództwa Frontu Wschodniego z 19 czerwca 1918. Żołnierze Armii pochodzili z oddziałów działających na kierunku syzrańsko-symbirskim przeciwko Korpusowi Czechosłowackiemu i Ludowej Armii Komucza. Armia wchodziła w skład Frontu Wschodniego (od 11 kwietnia do 14 sierpnia 1919 była w składzie Południowej Grupy Armii Frontu Wschodniego), a od 15 sierpnia 1918 – Frontu Turkiestańskiego^[7].

Została rozformowana w styczniu 1921.

Skład

• 1 Turkiestańska Dywizja Strzelecka (listopad 1919 – lipiec 1920);
• Penzeńska Dywizja Piechoty, od marca 1919 – 20 Dywizja Strzelecka (lipiec 1918 – październik 1919);
• 25 Dywizja Strzelecka (I formowania) (styczeń – marzec 1919);
• 24 Dywizja Strzelecka (lipiec 1918 – maj 1919, sierpień – grudzień 1919);
• 49 Dywizja Strzelecka (czerwiec – listopad 1919);
• Wolska Dywizja Piechoty (sierpień – wrzesień 1918, październik 1918);
• Inzeńska Dywizja Rewolucyjna (czerwiec – grudzień 1918);
• Orenburska Dywizja Strzelecka (luty – marzec 1919);
• 1 Turkmeńska Dywizja Kawaleryjska (wrzesień – listopad 1920);
• 3 Turkmeńska Dywizja Kawaleryjska (lipiec 1919 – październik 1920).

Działania bojowe

W 1918 prowadziła działania bojowe na Powołżu przeciwko białogwardzistom i korpusowi czechosłowackiemu. Uczestniczyła w natarciu Frontu Wschodniego 1918–1919, w operacji symbirskiej i syzrańsko-samarskiej, zajmując Samarę (wrzesień – październik 1918), Sterlitamak (grudzień 1918), Orenburg (styczeń 1919)^[8]. W czasie wiosennego natarcia Armii Rosyjskiej adm. Aleksandra Kołczaka w 1919 utrzymywała obronę na kierunkach sterlitamańskim i orenburskim. Od kwietnia do czerwca 1818 uczestniczyła w kontruderzeniu Frontu Wschodniego, walcząc z wojskami Południowej Armii adm. Kołczaka i zabezpieczając natarcie w operacji bugurusłańskiej i bielebiejskiej^[6].

Od sierpnia do września działała w składzie Frontu Turkiestańskiego, uczestnicząc w rozbiciu Południowej Armii adm. Kołczaka i Samodzielnej Armii Uralskiej^[6]. W czasie operacji aktiubińskiej 13 września 1919 połączyła się w rejonie stacji kolejowej Mugodżary z wojskami Turkiestańskkiej Autonomicznej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej. Część wojsk 1 Armii kontynuowała walki przeciwko białym kozakom w obwodzie uralskim do kwietnia 1920, inna część wojsk od listopada 1919 do marca 1920 zajęła obwód zakaspijski, uczestniczyła w operacji chiwińskiej i bucharskiej. Następnie Armia walczyła z basmaczami^[7].

Dowództwo

Dowódcy

• A. Charczenko (19–28 czerwca 1918, przeszedł na stronę białych);
• Michaił Tuchaczewski (28 czerwca 1918 – 4 stycznia 1919);
• Gaja Gaj (4 stycznia – 25 maja 1919);
• Gieorgij Zinowjew (25 maja 1919 – 12 listopada 1920);
• Pawieł Zacharow (cz.p.o. 12 listopada – 4 grudnia 1920, 4–27 stycznia 1921);
• Iosif Błażewicz (4 grudnia 1920 – 4 stycznia 1921).

Członkowie Wojskowej Rady Rewolucyjnej

• Oskar Kalnin (16 czerwca 1918 – 7 kwietnia 1919);
• Walerian Kujbyszew (15 lipca – 13 września 1918);
• Siergiej Miedwiediew (14 września 1918 – 20 stycznia 1919);
• Głafira Okułowa-Teodorowicz (4 kwietnia – 6 czerwca 1919);
• W. Kuranow (12 kwietnia – 30 maja 1919);
• A. Diakonow (7 czerwca – 23 września 1919);
• A. Mirskin (7 czerwca – 19 lipca 1919);
• Szalwa Eliawa (8 czerwca – 4 sierpnia 1919);
• W. Pokrowski (24 lipca – 18 listopada 1919);
• Konstantin Awksentjewski (22 sierpnia – 19 listopada 1919);
• Piotr Baranow (19 października 1919 – 27 września 1921);
• Nikołaj Paskuckij (13 stycznia – 14 sierpnia 1920);
• W. Pletniew (10 sierpnia 1920 – 14 stycznia 1921);
• N. Nieriezin (9 września 1920 – 27 stycznia 1921);
• N. Woronin (9 listopada 1920 – 21 stycznia 1921).

Szefowie sztabu

• Rudolf Szimunicz (16 czerwca – 11 lipca 1919);
• Iwan Zacharow (11 lipca – 15 sierpnia 1918);
• Nikołaj Korickij (15 sierpnia – 28 listopada 1918);
• Fiodor Szafałowicz (28 listopada 1918 – 9 września 1920);
• Pawieł Zacharow (9 września 1920 – 12 listopada 1920, 4 grudnia 1920 – 27 stycznia 1921);
• W. Kulikow (cz.p.o., 12 listopada – 4 grudnia 1920).