3 Pułk Przedniej Straży Buławy Polnej Koronnej

3 Pułk Przedniej Straży Buławy Polnej Koronnej – oddział jazdy armii koronnej wojska I Rzeczypospolitej.

Ten artykuł dotyczy 3 Pułku Przedniej Straży Buławy Polnej Koronnej. Zobacz też: 3 Pułk Przedniej Straży.

3 Pułk Przedniej Straży

Historia
Państwo	I Rzeczpospolita
Sformowanie	1789
Nazwa wyróżniająca	Buławy Polnej Koronnej
Tradycje
Rodowód	Regiment Konny Buławy Polnej Koronnej
Dowódcy
Ostatni	Michał Zagórski
Działania zbrojne
Wojna w obronie Konstytucji 3 maja Powstanie kościuszkowskie
Organizacja
Rodzaj wojsk	kawaleria

Mundur żołnierzy pułku do 1791

Towarzysz 3 pułku w mundurze z 1792

Formowanie i zmiany organizacyjne

Sformowany w 1789 z regimentu tegoż imienia dragonów. W styczniu 1789 posiadał 252 „głowy”^[1]. Zgodnie z planowanym etatem 100 000 armii Rzeczypospolitej Obojga Narodów, pułk miał etatowo liczyć 1369 „głów”. W sztabie wyższym miało służyć 5 oficerów, w średnim i niższym - 15. W skład pułku miało wejść 10 chorągwi po 135 „głów” każda. Etat ten nie został zrealizowany. Rozpoczęto formowanie 65 000 armii. Pułk w tym przypadku miał liczyć etatowo 1099 „głów”^[2] w tym 19 w sztabie i 8 chorągwi po 135 osób^[3].

Przed wybuchem wojny z Rosją, wiosną 1792 pułk liczył według etatu 1099 żołnierzy a faktycznie posiadał 923^[4]. Po przegranej wojnie, stan pułku zmniejszył się znacznie i jesienią 1793 wynosił 847 żołnierzy^[4], a w chwili wybuchu powstania kościuszkowskiego 800^[5]. W czerwcu 1791 liczył 654 koni^[6].

Pułk w 1792 liczył 933 „głów” i 920 koni^[7]. W 1794 roku w marcu liczył 800 „głów” i 800 koni, w maju 790 „głów” i 758 koni, a we wrześniu 759 „głów” i 618 koni^[8]. W okresie powstania kościuszkowskiego posiadał na uzbrojeniu 400 karabinów, 626 pistoletów, 710 szabel i 339 pik^[9].

Osobny artykuł: Struktura organizacyjna pułku przedniej straży.

Stanowiska

• Łuck (XII 1789)^[10], Chmielnik, Kowel (1792).

Żołnierze regimentu

Obsadą oficerską pułku stanowili: szef, pułkownik, podpułkownik, 2 majorów, 3 (od 1791 - 4) rotmistrzów z chorągwią, 5 lub 4 rotmistrzów sztabowych, kwatermistrz z rangą rotmistrza, audytor z rangą rotmistrza, 2 adiutantów z rangą porucznika, 8 poruczników, 8 chorążych. Liczba oficerów razem z felczerem wynosiła 34^[11].

Szefowie regimentu^[12][13]

• Seweryn Rzewuski
• Józef Zajączek (4 maja 1792)^[a]
• Seweryn Rzewuski

Pułkownicy^[12][13]

• Kościelski (1789)
• Józef Bożydar Podhorodeński (1775-1789)
• Michał Kobyłecki (1789-1793)
• Michał Zagórski (1794)^[b]

Majorowie

• Kajetan Bożydar Podhorodeński (1791)

Walki pułku

Regiment brał udział w wojnie w obronie Konstytucji 3 maja i w powstaniu kościuszkowskim.

Bitwy i potyczki^[12]

Jego żołnierze walczyli pod Zieleńcami (17 czerwca 1792), Dubienką (18 maja 1794), Chełmem (8 czerwca 1794), Uściługiem (28 czerwca 1794). Brali udział w obronie Warszawy, walczyli również w okolicy Powązek (28 sierpnia i 6 września).

Hierarchia regimentu

• regiment dragonii hetmana polnego koronnego Stanisława Mateusza Rzewuskiego (−1717) → regiment dragonii Buławy Polnej Koronnej^[c] (1717−1789) → pułk 3 przedniej straży Buławy Polnej Koronnej^[d] (1789−1794) ↘ rozformowany po powstaniu kościuszkowskim

Uwagi

1. Gen. mjr od 26 maja 1792^[12].
2. Według Machyni i Srzednickiego Michał Zagórski był podpułkownikiem^[13].
3. Regiment zwano również regimentem konnym Buławy Polnej Koronnej ^[14].
4. Zwany także pułkiem lekkiej kawalerii Buławy Polnej^[15].