Active Denial System

Active Denial System (ADS) – eksperymentalna broń energetyczna zaliczana do broni nieśmiercionośnej, rozwijana w ramach amerykańskiego programu non-lethal weapons; prace rozwojowe i testy stały się publicznie szerzej znane na początku XXI wieku^[1][2]. Z założenia ADS ma wywoływać uczucie parzenia i zmusić przeciwnika do wycofania się, przy możliwie ograniczonym ryzyku trwałych obrażeń^[3].

Pojazd z ADS

Działanie broni polega na emisji wiązki fal milimetrowych (w praktyce ok. 94–95 GHz, co odpowiada długości fali ok. 3,2 mm)^[2][3][4]. Zasięg broni opisywano jako rząd setek metrów (m.in. ok. 500 m; w doniesieniach wskazywano też możliwość oddziaływania z większej odległości, zależnie od warunków)^[5][6][3][4]. Fale te przenikają przez część typowych materiałów (np. odzież) i ogrzewają bardzo płytką warstwę skóry (rzędu 0,35–0,4 mm, porównywaną do ok. 1/64 cala), co wywołuje gwałtowne odczucie gorąca i parzenia ustępujące po zakończeniu ekspozycji lub wyjściu z wiązki^[1][3][2][7].

Na początku 2007 roku pojawiły się informacje o potencjalnym wykorzystaniu ADS w działaniach wojskowych (m.in. w kontekście Iraku), a system był wówczas publicznie prezentowany przez Departament Obrony USA^[6]. W 2010 roku informowano o wysłaniu systemu do Afganistanu, jednak został on wycofany bez użycia bojowego^[8][9].

Film z prezentacji działania systemu

Historia i rozwój

Technologia ADS była rozwijana jako element amerykańskich programów broni nieśmiercionośnej; w opracowaniach wskazywano m.in. na wiodącą rolę ośrodka badawczego USAF w Kirtland Air Force Base oraz na prace realizowane w ramach ocen wojskowych i prezentacji (Advanced Concept Technology Demonstration)^[2][1]. Wersje demonstracyjne opisywano jako System 0 (kontenerowy demonstrator), System 1 (zintegrowany z pojazdem HMMWV) oraz System 2 (wariant kontenerowy z odrębną jednostką zasilania i stanowiskiem operatora)^[2]. Koncepcja miała też wariant o nazwie handlowej Silent Guardian, przedstawiany przez firmę Raytheon jako wersja do zastosowań ochronnych i porządkowych^[6].

W materiałach programu DoD non-lethal weapons podawano, że w latach 2002–2007 zbudowano dwie konfiguracje prototypowe (System 1 i System 2), które przeszły serię ocen użyteczności w warunkach lądowych i morskich, a w latach 2014–2015 System 1 został przebudowany na bardziej mobilną wersję przewożoną na ciężarówce USMC MTVR^[10]. W tym samym źródle opisywano także prace nad kolejnymi, bardziej kompaktowymi konfiguracjami (m.in. krótszego zasięgu wariantem stało-stanowym budowanym we współpracy z US Army w latach 2010–2015 oraz dalszym rozwojem w kierunku układów GaN poprawiających parametry SWAP-C2)^[10].

Zasada działania i parametry

ADS wykorzystuje falę milimetrową o częstotliwości ok. 94–95 GHz^[2][3][4]. Zastosowanie tej częstotliwości wiąże się z bardzo małą głębokością wnikania energii w tkanki, co ma ograniczać efekt do powierzchniowych warstw skóry^[1][3]. W raportach wskazywano na wiązkę o szerokości rzędu kilku metrów oraz na oddziaływanie z dystansu ok. 500 m i większego^[7][3][6][4].

Badania nad bezpieczeństwem i incydenty

Według danych prezentowanych przez instytucje związane z programem, technologia była wielokrotnie testowana na ochotnikach (łącznie tysiące–dziesiątki tysięcy ekspozycji), a większość reakcji miała charakter krótkotrwały i ustępowała po wyjściu z wiązki^[6][4]. W materiale JIFCO wskazywano m.in. na ponad 15 tys. ekspozycji ochotników w warunkach testowych i podczas ocen użyteczności oraz na to, że ryzyko urazu w ramach tych badań oceniano jako bardzo niskie (poniżej jednej dziesiątej procenta)^[10].

Jednocześnie opisywano przypadki poparzeń (w tym poparzenia II stopnia w co najmniej jednym szeroko relacjonowanym incydencie testowym) oraz podkreślano, że czas ekspozycji i zgodność z procedurami są kluczowe dla ograniczenia ryzyka^[7][3]. W niezależnym podsumowaniu Human Effects Advisory Panel wskazywano na incydent poparzeń (w bazie Moody Air Force Base), wiązany z nieprawidłowym ustawieniem parametrów systemu^[11].

Pomimo że z założenia broń nie powinna ranić fizycznie osób poddanych jej działaniu, w trakcie badań i prezentacji opisywano środki ostrożności (m.in. zdejmowanie okularów i soczewek kontaktowych oraz unikanie elementów metalowych na odzieży), a także incydenty poparzeń przy nieprawidłowych parametrach lub w sytuacjach sprzyjających miejscowemu przegrzaniu^[5][7][4]. W ocenie Human Effects Advisory Panel podkreślano znaczenie ograniczania czasu ekspozycji oraz wskazywano m.in., że noszenie soczewek kontaktowych nie powinno zwiększać ryzyka urazu, a przebyta operacja typu LASIK nie zmienia ryzyka uszkodzeń przy zachowaniu procedur. W raporcie uznano też za bardzo mało prawdopodobny związek między ekspozycją w typowych warunkach testowych a ryzykiem nowotworów^[11].

Ograniczenia i czynniki środowiskowe

W analizach dotyczących ADS zwracano uwagę na rolę kontroli parametrów emisji (mocy i czasu) oraz rozwiązań inżynieryjnych ograniczających ryzyko przegrzania skóry^[10]. W raporcie J. Altmanna wskazywano, że przy najwyższych nastawach mocy modelowe obliczenia prowadziły do wniosku o możliwości wystąpienia ciężkich oparzeń w czasie krótszym niż kilka sekund, a istotnym zagadnieniem bezpieczeństwa jest ryzyko wielokrotnego „ponownego wyzwolenia” (re-triggering) wiązki na tę samą osobę bez zapewnienia czasu na schłodzenie tkanek^[12].

W niezależnym podsumowaniu Human Effects Advisory Panel omawiano m.in. wpływ zjawisk odbić i wielodrożności (multipath) fal milimetrowych oraz wpływ czynników środowiskowych na oddziaływanie energii w warstwie powierzchniowej skóry i na bezpieczeństwo działania systemu^[11]. W raporcie Altmanna zwracano zarazem uwagę na praktyczne ograniczenia dużych demonstratorów (m.in. konieczność ekspozycji systemu i jego podatność na ostrzał bronią lekką), co w ocenie autora mogło ograniczać prawdopodobieństwo użycia w klasycznych działaniach bojowych i przesuwać rozważane scenariusze w stronę zastosowań związanych z bezpieczeństwem wewnętrznym i kontrolą tłumu^[12].

Polskie badania i prace rozwojowe

W Polsce tematykę nieśmiercionośnej broni energetycznej (w tym oddziaływania mikrofalami) podejmowano m.in. w programach badawczo-rozwojowych finansowanych przez Narodowe Centrum Badań i Rozwoju. W dokumentach dotyczących programu strategicznego NCBR „Nowe systemy uzbrojenia i obrony w zakresie energii skierowanej” wskazano projekt „Mikrofalowa Broń Obezwładniająca (MBO)” realizowany przez konsorcjum z udziałem PIT-RADWAR (lider), Politechniki Wrocławskiej, Politechniki Warszawskiej oraz Wojskowej Akademii Technicznej^[13]. W zestawieniu projektów współfinansowanych przez NCBR publikowanym przez PIT-RADWAR projekt MBO występuje jako zakończony, z ramami czasowymi 2014–2023 oraz wartością projektu 53,8 mln zł (dofinansowanie 51,7 mln zł)^[14]. W opisie projektu zamieszczonym przez Politechnikę Wrocławską wskazywano m.in. na koncepcję mobilnej broni obezwładniającej wykorzystującej źródło fal milimetrowych (gyrotron) o częstotliwości ok. 90 GHz oraz mocy ciągłej rzędu 50 kW^[15].

Kontrowersje i dyskusje

W przestrzeni publicznej podnoszono wątpliwości dotyczące zasadności i dopuszczalności użycia rozwiązań wywodzących się z ADS w zastosowaniach porządkowych. W 2010 roku ACLU opublikowała stanowisko krytykujące planowane użycie urządzenia określanego jako Assault Intervention Device w areszcie hrabstwa Los Angeles, domagając się odstąpienia od tego rozwiązania oraz wskazując na ryzyko nadużyć i szkód zdrowotnych^[16].

Media informowały także o rozważaniu użycia technologii typu ADS w kontekstach kontroli tłumu. Według doniesień prasowych w 2018 roku urzędnicy odpowiedzialni za ochronę granicy USA mieli rozważać użycie „promienia cieplnego” wobec migrantów w okresie przed wyborami w USA^[17]. We wrześniu 2020 roku (na podstawie materiałów uzyskanych przez NPR) informowano również, że dowódcy żandarmerii wojskowej rozważali możliwość użycia „heat ray” przeciwko demonstrantom w Waszyngtonie w 2020 roku^[18].

Zobacz też

• Broń nieśmiercionośna

Zobacz multimedia związane z tematem: Active Denial System