Najlepsze pytania
Chronologia
Czat
Perspektywa
Adam Dembicki von Wrocień
generał-porucznik armii Austro-Węgier Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Remove ads
Adam Włodzimierz Dembicki Edler von Wrocień (ur. 2 grudnia 1849 w Sanoku, zm. 17 kwietnia 1933 tamże) – marszałek polny porucznik cesarskiej i królewskiej Armii, dowódca obrony Budapesztu.
.png){kind=small}
Remove ads
Życiorys
Podsumowanie
Perspektywa
Adam Włodzimierz Dembicki Wrocień[1] urodził się 2 grudnia 1849 w Sanoku. Był synem Pawła[2] (nauczyciel szkoły głównej dla chłopców w Sanoku[3] i dyrektor szkoły[4][5], zm. 1891 w wieku 80 lat[6]) i Emilii z domu Zacharjasiewicz[2] (córka Michała[7], zm. w 1867 w wieku 40 lat[8]). Miał siostry Paulinę Emilię (ur. 1851)[9], Aurelię Klementynę (ur. 1853)[10], Józefę (zm. 2 grudnia 1860 mając 7 miesięcy)[7], Helenę (ur. 1861)[11], Albinę Mariannę (ur. 1865)[12], brata Teodozego (zm. 17 lutego 1863 mając 1 miesiąc)[13].
Ukończył jedną klasę szkoły realnej, a następnie Instytut Kadecki w Hainburgu do 1866[4]. Następnie do 1870 kształcił się w Akademii Wojskowej w Wiener Neustadt, którą ukończył z wynikiem bardzo dobrym w 1870[4]. Służbę wojskową w Cesarskiej i Królewskiej armii rozpoczął 1 września 1870 jako porucznik 45 pułku piechoty, stacjonującego w Hradec Kralowe i Brnie. W latach 1873–1876 studiował w Szkole Wojennej w Wiedniu, kończąc ją z wynikiem dobrym. Po ukończeniu szkoły został awansowany do stopnia nadporucznika i skierowany do sztabu 65 brygady piechoty. Od 1879 do 1883 pracował w szkolnictwie wojskowym, początkowo jako nauczyciel na kursie żandarmerii polowej, a następnie jako nauczyciel w szkole kadetów w Karthaus koło Jicina. W 1883 został awansowany do stopnia kapitana II klasy i powrócił do służby w 45 pp w Krems an der Donau. W październiku 1886 jako kapitan II klasy pułku pieszego nr 45 został przeniesiony na etat czynny obrony krajowej[14], a wkrótce potem mianowany rzeczywistym komendantem batalionu w galicyjskich oddziałach pieszych czynnej obrony krajowej[15]. W 1886 został awansowany do stopnia kapitana I klasy i przeniesiony na Bukowinę jako dowódca kompanii w 76 batalionie Landwehry.
W październiku 1890 został adiutantem Dowództwa Obrony Krajowej w Przemyślu i pozostawał na tym stanowisku do końca 1894, awansując w międzyczasie w 1891 na stopień majora i w 1894 na stopień podpułkownika. Opuszczając Przemyśl w lipcu 1895 został wyróżniony przez cesarza Franciszka Józefa I, który wyraził się o jego służbie z najwyższym zadowoleniem[4]. W 1895 przeniesiony do 22 Pułku Piechoty k.k. Landwehry w Czerniowcach, 1 maja 1897 został awansowany na stopień pułkownika. W kwietniu 1898 objął dowództwo 18 Pułku Piechoty k.k. Landwehry w Przemyślu, 1 września 1899 dowództwo 29 Pułku Piechoty k.k. Landwehry w Budziejowicach[16]. 17 sierpnia 1903 objął dowództwo 90 Brygady Piechoty w Jarosławiu, awansując 1 listopada 1903 na stopień generała majora. 30 czerwca 1907 został dowódcą 5 Dywizji Piechoty[17] w Ołomuńcu, awansując 1 listopada 1907 na stopień generała-porucznika[18] (Feldmarschalleutnant – marszałek polny)[4]. 31 marca 1910 został odwołany ze stanowiska, 1 października został urlopowany, i udał się do Lwowa.
Nobilitację na 1 stopień szlachecki („Edler von”) bez wpisania do „Ksiąg Majestatycznych” otrzymał 11 lipca 1911 otrzymał od cesarza Franciszka Józefa I[19]. Mógł ją uzyskać za 30 lat nieprzerwanej służby wojskowej i udział w przynajmniej jednej kampanii lub za 40 lat służby.
Podczas I wojny światowej był w grupie aktywowanych na czas wojny generałów[20]. 24 sierpnia 1915 powrócił do służby na stanowisko zastępcy komendanta Budapesztu. We wrześniu 1916 został mianowany komendantem twierdzy Hohensalzburg koło Salzburga. 1 stycznia 1917 powtórnie go urlopowano, a spensjonowano 1 stycznia 1919. Wówczas osiadł na stałe we Lwowie. Pod koniec życia, w 1930, przeprowadził się do rodzinnego Sanoka[21].
Adam Dembicki von Wrocień był dwukrotnie żonaty. Po raz pierwszy ożenił się w 1881 z Bertą z domu Winkowską[a], córką dr. Cyryla Winkowskiego[1], zmarłą w Sanoku 25 marca 1919 w wieku 59 lat[22]. Oboje mieli synów: Adama Włodzimierza (ur. 1881[1], w 1909 nadporucznik 1 Pułku Ułanów[23], który w 1911 poślubił Marię, córkę Tadeusza Wrześniowskiego[1][24], zmarł w stopniu rotmistrza na grypę „hiszpankę” 24 listopada 1918 w Sanoku w wieku 37 lat[25]) i Jerzego (niem. Georg, ur. 1882). W 1914 Adam i Jerzy Dembiccy byli nadporucznikami 3 pułku ułanów obrony krajowej ze Stryja[26], natomiast podczas I wojny światowej do 1918 Adam był rotmistrzem pułku strzelców konnych Nr 1[27], a Jerzy był rotmistrzem pułku strzelców konnych Nr 3[28]. Według innych źródeł dwaj synowie generała z pierwszego małżeństwa zmarli podczas I wojny światowej[4][29].
Jego drugą żoną była Oktawia z Pisarczuków[b] (ur. 28 lutego 1890 w Skałacie[30], zm. 1984), którą poślubił 24 marca 1920 w wieku 71 lat (panna młoda miała wówczas 30 lat)[4][5]. Mieli syna Adama (1927-2017)[4][c][31][32][33].
Generał zamieszkiwał w Sanoku przy ulicy Płowieckiej 16[2]. Uchwałą Rady Miejskiej w Sanoku z 1923 został uznany przynależnym do gminy Sanok[34]. W ostatnim okresie życia generał uległ częściowemu paraliżowi[5]. Zmarł 17 kwietnia 1933 w Sanoku[4]. Został pochowany w grobowcu rodzinnym na cmentarzu przy ul. Rymanowskiej w Sanoku 19 kwietnia 1933[2][35][36][37]. Inskrypcja nagrobna brzmi: Adam Dembicki von Wrocień. Feldmarschall-Leutnant w służbie Cesarza Austrii i Króla Węgier Franciszka Józefa I-go[4]. Grobowiec ulegał kilkakrotnie częściowemu zniszczeniu i był obiektem dewastacji[5]. Nagrobek został uznany za obiekt zabytkowy i podlega ochronie prawnej[38]. Grobowiec został wyremontowany w 1987 ze środków rządu austriackiego. Z uwagi na powtarzalne niszczenie oszklenia fotografii nagrobnych, syn generała Adam, dzięki wsparciu prezydenta Austrii, Kurta Waldheima, zrealizował zamontowanie w tych miejscach szkła kuloodpornego, które otrzymał od władz austriackich w 1986 wraz z dokumentacją dotyczącą służby generała w c. i k. armii[5][29]. W grobowcu zostali pochowani także: druga żona generała Oktawia (ur. 1890, zm. 31 marca 1984[39]), Jadwiga Pisarczuk (1882-1957, córka c.k. inspektora szkolnego w Sanoku, Tomasza Pisarczuka i Bronisławy z domu Kunickiej)[40]. W maju 2021 ujawniono zniszczenie oszklenia portretu generała Dembickiego na jego grobowcu[41][42].
Herb Dembicki von Wrocień Tarcza dwudzielna pasem srebrnym. W polu I czerwonym gałązka dębowa w pas o ośmiu ułożonych parami żołędziach z czterema na przemian ułożonymi liśćmi, złota, w polu II błękitnym cztery gwiazdy sześciopromienne w pas złote. W klejnocie dwa skrzydła orle czerwono-błękitne z pasem srebrnym. Labry prawe czerwone lewe błękitne podbite srebrem.
S. Górzyński, Nobilitacje w Galicji w latach 1772–1918, 1999. s. 87)
Osobę generała Dembickiego von Wrocień opisał historyk Jan Rydel w swojej pracy doktorskiej pt. Polski żołnierz w służbie Cesarza i Króla z 1986, wydanej w 2001 jako publikacja pt. W służbie cesarza i króla[4].
Remove ads
Ordery i odznaczenia
- Kawaler Orderu Leopolda (1909)[4][20][43]
- Order Korony Żelaznej III klasy (1902)[4][20][44]
- Brązowy Medal Zasługi Wojskowej na czerwonej wstążce (1895)[4][20]
- Odznaka za Służbę Wojskową 2 klasy[20]
- Krzyż Jubileuszowy Wojskowy[20]
- Brązowy Medal Jubileuszowy Pamiątkowy dla Sił Zbrojnych i Żandarmerii[20]
Uwagi
- Względnie Wieńkowska. Księga parafialna w Sanoku podała, że Berta de Wrocień Dembicka przeżyła w małżeństwie z Adamem Dembickim 40 lat.
- Czesław Skrobała w artykule prasowym z 1988 podał, że prawidłowa forma nazwiska brzmi „Pisarczyk” z racji polskiego pochodzenia tej rodziny.
- Syn generała, Adam Dembicki, urodzony we Lwowie, przed 1939 uczeń sanockiego gimnazjum, podczas II wojny światowej więziony przez Niemców, był określany jako bard, włóczykij i wagabunda sanocki, zyskał przydomek „Adzio”. Por. Czesław Skrobała. Legenda i prawda rodu Dembickich. „Podkarpacie”, s. 4, 8, nr 9 z 3 marca 1988.
Przypisy
Bibliografia
Linki zewnętrzne
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Remove ads