Alexis Jordan (botanik)

Claude Thomas Alexis Jordan (ur. 29 października 1814 w Lyonie, zm. 7 lutego 1897 tamże)^[1][2] – botanik francuski, przedstawiciel taksonomii eksperymentalnej. Od jego nazwiska pochodzi termin „jordanon” (drobny gatunek roślinny).

Alexis Jordan

Data i miejsce urodzenia	29 października 1814 Lyon
Data i miejsce śmierci	7 lutego 1897 Lyon
Zawód, zajęcie	botanik
Narodowość	francuska

Życiorys i prace badawcze

Od 1845 członek Towarzystwa Linneuszowskiego w Lyonie. Pod wpływem botanika Marca-Antoine'a Timeroy(inne języki) rozpoczął badania systematyczne nad roślinami. Celem prowadzenia prac eksperymentalnych, mających wykazać niezmienność cech wyróżnianych gatunków^[3], założył ogród w Villeurbanne^[4][5], w którym uprawiał około 60 000 jordanonów^[6]. Odbywał też liczne wycieczki herboryzacyjne, głównie na południu Francji^[7].

W 1850 wybrany na członka Lyońskiej Akademii Nauk, Literatury i Sztuk(inne języki)^[8].

Po śmierci współpracownika Julesa Fourreau^[9], który zginął podczas wojny francusko-pruskiej, Jordan wycofał się z aktywnego życia i, mimo prowadzenia badań aż do śmierci, po 1873 nie opublikował już żadnej pracy^[4]. W 1876 organizatorzy nadzwyczajnego posiedzenia Francuskiego Towarzystwa Botanicznego(inne języki) otrzymali pozwolenie na zwiedzenie ogrodu eksperymentalnego Jordana, ale uczony powierzył oprowadzanie zarządcy ogrodu, a sam nie spotkał się z gośćmi^[1].

Po śmierci Jordana jego zielnik (ok. 400 000 okazów) uległ częściowemu rozproszeniu^[10], a częściowo został złożony na Lyońskim Uniwersytecie Katolickim(inne języki); ta część od 2007 jest zdeponowana w Zielniku Uniwersytetu Lyon 1^[3].

Znaczenie Jordana w historii nauki

Alexis Jordan był zdania, że wiele gatunków linneuszowskich (linneonów), odznaczających się zmiennością wewnątrzgatunkową, należy podzielić na drobne i stałe jednostki (nazwane później jordanonami^[11]), co było związane z jego przeświadczeniem o stałości gatunków^[12]; ten ostatni pogląd odrzucono.

Sam Jordan wyróżnił ponad 1600 jordanonów^[13]. Botaników opisujących drobne gatunki określano jako przedstawicieli szkoły Jordanowskiej (czasem zwaną też „analityczną”)^[14] lub jordanizmu^[15], choć metody ich prac często odbiegały od metody eksperymentalnej Jordana^[16]. Dotyczy to przede wszystkim Michela Gandogera, którego największe dzieło Flora Europae (27 tomów, 1883–1891)^[17], w którym opisano około 150 000 nowych gatunków^[18], zostało wpisane na listę Opera utique oppressa (Dodatek VI ICN), czyli dla potrzeb nomenklatury botanicznej uznawane jest za nieopublikowane. Natomiast status ważnie opublikowanych jordanonów w obecnej systematyce botanicznej jest różny, z wyróżniania wielu zrezygnowano, natomiast inne są powszechnie uznawane (w randze gatunków lub podgatunków).

Metoda taksonomii eksperymentalnej, polegająca na hodowli roślin w kontrolowanych warunkach, była używana później na przykład przez szwedzkiego ekologa Göte Turessona(inne języki), twórcę pojęcia ekotypu. Eksperymenty Jordana były też jednym ze źródeł inspiracji^[19] dla Hugona de Vriesa^[20], którego prace doprowadziły m.in. do ponownego odkrycia zapomnianych praw dziedziczenia Mendla^[21].

Upamiętnienie

Na cześć Jordana nazwano rodzaj Jordania Boiss. & Heldr^[22]. z rodziny goździkowatych (Caryophyllaceae), uznawany za synonim rodzaju łyszczec (Gypsophila L.)^[23], oraz kilka gatunków, np. marzankę Asperula jordanii E.P.Perrier & Songeon ex Nyman^[24].

W grudniu 1997 w Lyonie odbyła się konferencja naukowa z okazji stulecia śmierci Jordana^[21].

Wybrane publikacje

• Observations sur plusieurs plantes nouvelles, rares ou critiques de la France (1846–1849)^[25]
• Diagnoses d'espèces nouvelles ou méconnues, pour servir de matériaux à une flore réformée de la France et des contrées voisines (1864)^[26]
• Icones ad floram Europae novo fundamento instaurandam spectantes (tom 1 – A. Jordan & J. Fourreau 1866–1868^[27]; tom 2 – A. Jordan & J. Fourreau 1869–1903^[28]; tom 3 – A. Jordan 1903^[29])