Alioth

Alioth (Epsilon Ursae Majoris, ε UMa) – najjaśniejsza gwiazda w gwiazdozbiorze Wielkiej Niedźwiedzicy, część asteryzmu Wielkiego Wozu. Jest oddalona o 83 lata świetlne od Słońca.

Alioth

ε Ursae Majoris
Położenie w gwiazdozbiorze
Dane obserwacyjne (J2000)
Gwiazdozbiór	Wielka Niedźwiedzica
Rektascensja	12h 54m 01,750s[1]
Deklinacja	+55° 57′ 35,36″[1]
Paralaksa (π)	0,03951 ± 0,00020″[1]
Odległość	82,55 ± 0,42 ly 25,31 ± 0,13 pc
Wielkość obserwowana	1,77m[1]
Ruch własny (RA)	111,91 ± 0,23 mas/rok[1]
Ruch własny (DEC)	−8,24 ± 0,19 mas/rok[1]
Prędkość radialna	−12,70 ± 0,20 km/s[1]
Charakterystyka fizyczna
Typ widmowy	A1III-IVp kB9[1]
Masa	~3[2] M☉
Promień	4[2] R☉
Metaliczność [Fe/H]	0[3]
Wielkość absolutna	−0,26m[3]
Jasność	108 L☉[2]
Okres obrotu	5,1[2] d
Temperatura	9400 K[2]
Charakterystyka orbitalna
Krąży wokół	Centrum Galaktyki
Półoś wielka	9020[3] pc
Mimośród	0,2171[3]
Alternatywne oznaczenia
Oznaczenie Flamsteeda: 77 UMa 2MASS: J12540170+5557349 Bonner Durchmusterung: BD+56°1627 Boss General Catalogue: GC 17518 Katalog Henry’ego Drapera: HD 112185 Katalog Hipparcosa: HIP 62956 Katalog jasnych gwiazd: HR 4905 SAO Star Catalog: SAO 28553 Aliot

Nazwa

Tradycyjna nazwa gwiazdy, Alioth, pochodzi od zniekształconego arabskiego słowa ‏الجون‎ al ǧaūn, oznaczającego „czarny koń”^[2][4][5] lub „byk”^[4]. To samo pochodzenie ma nazwa gwiazdy Alkor^[2][4]. W znanej dziś formie nazwa Alioth pojawiła się w średniowiecznych tablicach alfonsyńskich. Nazwie tej przypisywano też inny źródłosłów, m.in. wywodząc ją od arabskiego ‏الية‎ alyat, oznaczającego „tłusty ogon [wschodniej owcy]”^[5]. Chińczycy znali tę gwiazdę pod nazwą chiń. 玉衡; pinyin Yùhéng; dosł. „jadeitowa tuba do patrzenia” (przodek lunety)^[4]. Dla Hindusów nosiła nazwę Angiras, imię jednego z siedmiu wielkich mędrców^[5]. Międzynarodowa Unia Astronomiczna w 2016 formalnie zatwierdziła użycie nazwy Alioth dla określenia tej gwiazdy^[6].

Charakterystyka

Alioth to biała gwiazda należąca do typu widmowego A. Ma temperaturę 9400 K i jasność 108 razy większą niż jasność Słońca. Masa tej gwiazdy jest około trzy razy większa niż masa Słońca, a jej promień czterokrotnie większy niż promień Słońca. Prawdopodobnie zbliża się do końca okresu syntezy wodoru w hel w jądrze^[2].

Jest gwiazdą zmienną typu Alfa² Canum Venaticorum o okresie zmienności 5,1 dnia, związanym z obrotem gwiazdy i jej pola magnetycznego^[2]. Obserwowana wielkość gwiazdowa zmienia się od 1,76 do 1,79^m[7]. Pole to jest słabe jak na gwiazdę tego typu, 15 razy słabsze niż u gwiazdy Cor Caroli, ale też sto razy silniejsze niż ziemskie pole magnetyczne. Jest wystarczająco silne, aby gwiazda miała osobliwe widmo, związane z koncentracją pierwiastków chemicznych w niektórych obszarach powierzchni. Przykładowo tlen i chrom mają znacznie podwyższoną zawartość w pobliżu równika magnetycznego, który jest odchylony od równika gwiazdy^[2].

Zobacz też

• Lista gwiazd w gwiazdozbiorze Wielkiej Niedźwiedzicy
• Lista najjaśniejszych gwiazd w poszczególnych gwiazdozbiorach