Antoni Maciej Durski

Antoni Maciej Durski, czasem Antoni Trzaska Durski^[1] (ur. 23 lutego 1854 w Zbarażu, zm. 6 listopada 1908 we Lwowie) – polski nauczyciel, naczelnik i generał sokolstwa, pionier gimnastyki, był twórcą polskiej terminologii gimnastycznej, współtwórcą programu i systemu sokolego.

Antoni Durski

Antoni Durski, 1903 r.
Data i miejsce urodzenia	23 lutego 1854 Zbaraż
Data i miejsce śmierci	6 listopada 1908 Lwów

Grób we Lwowie

Życiorys

Syn Antoniego Augustyny z Orthnerów Durskiej^[2], brat marszałka polnego porucznika Karola Durskiego, zastępcy naczelnika Sokoła lwowskiego Jana i Władysława^[3]. W 1871 zdał maturę w gimnazjum bernardyńskim we Lwowie. Studiował na Politechnice lwowskiej, jednocześnie będąc nauczycielem gimnastyki w Sokole lwowskim i Zakładzie Mag Edwarda Madejskiego^[2]. W latach 1872–1873 odbył jednoroczną służbę wojskową, a od 1874 pracował jako nauczyciel gimnastyki^[2]. Gdy w lutym 1875 dotychczasowy naczelnik Sokoła Franciszek Hochmann zrezygnował z funkcji i wyjechał na Węgry, zostaje 1 marca mianowany nowym naczelnikiem^[2].

Podczas Wystawy Higieniczno-lekarskiej i Przyrodniczej, która odbyła się w lipcu 1888 we Lwowie był jednym z ekspertów prowadzących wykłady w dziale VIII Gimnastyka. Omawiał tam wraz z dr. Krówczyńskim. Pokazywano tam jak powinny wyglądać wzorowe boiska i sale gimnastyczne nie tylko dla towarzystw gimnastycznych, ale też szkół ludowych^[4].

28 kwietnia 1900 zawarł we Lwowie związek małżeński z Marią Braunseis, córką radcy budownictwa Józefa Braunseisa^[5]. Pracowała ona jako nauczycielka w szkole im. Sienkiewicza, a zmarła 29 kwietnia 1915^[6]. Córka Janina^[7] zmarła w 1910.

5 listopada 1900 otrzymał tytuł członka honorowego rzeszowskiego gniazda „Sokoła”.

Naczelnik "Sokoła"

1 marca 1875 mianowany naczelnikiem lwowskiego "Sokoła"^[2]. Należał do komitetu redakcyjnego "Przewodnika Gimnastycznego "Sokół" od nr 1 wydanego w 1886^[8]. Od 1881u pracuje w redakcji pisma, publikując własne opracowania lub tłumaczenia z języka czeskiego, tworząc w ten sposób polską literaturę gimnastyczną^[2].

Jako naczelnik "Sokoła" 1 października 1881 zawiązał na wzór czeski pierwsze grono nauczycielskie w składzie: Cetnar, Tyblewicz, Władysław Janikowski, Teofil Abl, Kazimierz Homiński, Zygmunt Łuszczyński, Piotr Maksymowicz, Florian Stachurski i Kazimierz Usiekniewicz^[2]. W latach 1883–84 jest czynnym członkiem komitetu budowy sokolni lwowskiej. W grudniu 1884 udało się wprowadzić do własnego gmachu^[2]. W 1886 organizuje grono nauczycielskie "Sokoła" w Krakowie. W 1892 wspólnie z gronem nauczycielskim organizuje pierwszy zlot sokolstwa polskiego we Lwowie^[2]. W tym samym roku wydział nowo powstałego Związku Towarzystw Gimnastycznych w uznaniu jego pracy nadaje mu tytuł naczelnika związkowego^[2].

Pogrzeb i nagrobek

Zmarł 6 listopada 1908 i został pochowany na Cmentarzu Łyczakowskim we Lwowie "kosztem "Sokoła Macierzy"^[9]. Zaraz po śmierci Antoniego Durskiego uchwalono postawienie mu na grobie pomnika^[9]. Powstał on ze składek członków polskich gniazd sokolich^[10]. 17 sierpnia 1912 zwłoki Antoniego Durskiego zostały przeniesione do nowego murowanego grobu^[11] znajdującego się niedaleko pomnika Ordona i nowej bramy Cmentarza Łyczakowskiego^[12]. Pomnik autorstwa Henryka Périera został poświęcony we wrześniu 1912. Kolumnę wykonano z kamienia trembowelskiego, na szczycie sokół z brązu rozpościera skrzydła i zrywa się do lotu. Poniżej umieszczono wykonane w brązie popiersie Antoniego Durskiego w mundurze sokolim^[12]. Na pomniku umieszczono napis: „Antoniemu Durskiemu, naczelnikowi związkowemu — Sokolstwo polskie"^[13]. Niestety zostało ono skradzione w 1929^[12].

Publikacje

• Szkoła szermierki siecznej (Lwów, 1879)^[14]
• Zarys nauki gimnastyki szkolnej i towarzyskiej. Dział pierwszy - ćwiczenia bez przyrządów, bez przyborów, bez pomocy lub oporu współćwiczących się: I. ćwiczenia wolne, II. ćwiczenia rzędowe (Lwów, 1884)^[15]
• Zasady nauki gimnastyki szkolnej i towarzyskiej. Dział siódmy (Lwów, 1886)^[16]
• Czesko-polski i niemiecko-polski słowniczek wyrazów gimnastycznych (Lwów, 1896)^[15]
• Poręcze. praktyczne lekcye (Lwów, 1897)^[15]
• Gimnastyka dziewcząt i kobiet. Ćwiczenia na przyrządach (Lwów, 1898)^[15]