Jamkówka bawełniana

Jamkówka bawełniana (Antrodia gossypium (Speg.) Ryvarden) – gatunek grzybów z rodziny pniarkowatych (Fomitopsidaceae)^[1].

Jamkówka bawełniana

Okazy z ryzomorfami są podobne do włóknicy sznurowatej
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	grzyby
Typ	podstawczaki
Klasa	pieczarniaki
Rząd	żagwiowce
Rodzina	pniarkowate
Rodzaj	jamkówka
Gatunek	jamkówka bawełniana
Nazwa systematyczna
Antrodia gossypium (Speg.) Ryvarden Norw. Jl Bot. 20: 8 (1973)

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji: Antrodia, Fomitopsidaceae, Polyporales, Incertae sedis, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi^[1].

Po raz pierwszy gatunek ten opisał w 1898 r. Carlo Luigi Spegazzini, nadając mu nazwę Poria gossypium, do rodzaju Antrodia przeniósł go Leif Ryvarden w 1973 r.^[1] Niektóre inne synonimy nazwy naukowej^[2]:

• Fibroporia gossypium (Speg.) Parmasto 1968,
• Leptoporus resupinatus Bourdot & Galzin ex Pilát 1932,
• Tyromyces resupinatus (Bourdot & Galzin ex Pilát) Bondartsev & Singer 1941.

Stanisław Domański w 1965 r. nadał mu polską nazwę białak rozpostarty, Władysław Wojewoda w 2003 r. zmienił ją na jamkówka bawełniana (podając naukową nazwę Antrodia gossypina)^[3].

Morfologia

Owocnik

Jednoroczny, rozpostarty, często szeroko, o grubości do 5 mm, miękki, kosmaty, bez wyraźnego smaku z szerokim, białym brzegiem bez ryzomorfów lub z ryzomorfami. Powierzchnia porów początkowo biała do kremowej, z wiekiem i podczas wysychania staje się słomkowa do kremowej, pory kanciaste, 3–6 na mm. Kontekst biały i kosmaty, a zwłaszcza u starych okazów kontrastujący z ciemniejszymi rurkami. Warstwa rurek o grubości do 3 mm, jednobarwna, raczej woskowa, po wyschnięciu krucha, u starych okazów częściowo nasiąknięta żywiczną substancją^[4].

Cechy mikroskopowe

System strzępkowy dimityczny. Strzępki generatywne ze sprzążkami, cienkościenne, o średnicy 3–6 µm, w tramie dominujące. Strzępki szkieletowe o średnicy 3–5 µm, w tramie w rozproszeniu, częstsze w kontekście, proste, bezbarwne, nieamyloidalne, grubościenne do litych. W hymenium brak cystyd i innych sterylnych elementów. Podstawki 15–20 × 4–5 µm, maczugowate z czterema sterygmami i sprzążką bazalną. Bazydiospory 4,5–6 × 2,5 µm, elipsoidalne, cienkościenne, szkliste, gładkie, nieamyloidalne, często z małymi, oleistymi inkluzjami^[4].

Gatunki podobne

Jeżeli owocniki jamkówki bawełnianej mają ryzomorfy, wówczas makroskopowo są bardzo podobne do włóknicy sznurowatej (Fibroporia vaillantii). Jednak owocniki tego ostatniego gatunku mają o wiele bardziej miękką tkankę i nie są kruche i woskowo-żywiczne jak jamkówki bawełnianej. Ponadto włóknica sznurowata ma większe i szersze zarodniki^[4].

Występowanie i siedlisko

Występuje na wszystkich kontynentach poza Antarktydą i Australią^[5]. W Polsce w 2003 r. W. Wojewoda przytoczył kilka stanowisk^[3], kilkanaście nowych podano w latach następnych, a najbardziej aktualne podaje internetowy atlas grzybów. Znajduje się w nim na liście gatunków zagrożonych i wartych objęcia ochroną^[6]. Na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski ma status V – gatunku, który zapewne w najbliższej przyszłości przesunie się do kategorii wymierających, jeśli nadal będą działać czynniki zagrożenia^[7].

Nadrzewny grzyb saprotroficzny. Rozwija się na martwym drewnie w lesie; na pniach, pniakach i gałęziach drzew iglastych, w Polsce notowany na jodłach, świerkach, sosnach^[3]. Podano jego występowanie także na modrzewiach, bardzo rzadko na drzewach liściastych^[4].