Autyzm wysokofunkcjonujący

Autyzm wysokofunkcjonujący (ang. high-functioning autism, HFA) – nieformalne określenie jednego z typów autyzmu dziecięcego, rodzaj całościowych zaburzeń rozwoju należący do szerokiego spektrum autystycznego (podobny do zespołu Aspergera). Etiologia, mechanizmy i możliwości psychoterapii nie zostały dotychczas ustalone^[a]. Znanymi przedstawicielami grupy osób z HFA są Temple Grandin i Darold Treffert.

Na wczesne rozpoznanie autyzmu dziecięcego i szybkie podjęcie interwencji pozwala obserwacja uwagi, z jaką noworodki i niemowlęta wpatrują się w oczy matki i śledzą zmiany kierunku jej spojrzenia. Brak takiego zachowania może być objawem ślepoty umysłu^[1] (zob. system czytania umysłu i mechanizm współdzielenia uwagi)

Objawy

Dziecko z AS/HFA ma ograniczony kontakt z rodziną i spędza mało czasu z rówieśnikami. Bywa bardziej od innych dzieci zafascynowane różnymi systemami (np. zabawki, urządzenia mechaniczne, matematyka). Bardziej konsekwentnie niż one podąża za własnymi pragnieniami i przekonaniami. Tego rodzaju różnice w zachowaniach bywają uznawane za „upośledzenie” lub „zaburzenia” (niepełnosprawności), jednak część psychologów sugeruje stosowanie pojęć „odmienność” i „styl poznawczy”. Odmienność utrudnia integrację, będącą warunkiem rozwoju w kolejnych okresach życia^[5][b]. Iloraz inteligencji osób z HFA jest bardzo zróżnicowany – często przekracza 115 (zob. skala Wechslera)^[c], co sprawia, że osoby z autyzmem wysokofunkcjonującym w miarę dobrze lub dobrze funkcjonują w społeczeństwie.

Krytyka

Wielu autystycznych aktywistów i samorzeczników nie zgadza się z kategoryzowaniem jednostek jako osób z „wysokofunkcjonującym” lub „niskofunkcjonującym” autyzmem, argumentując że określenie „niskofunkcjonujący autyzm” sprawia, że inni mają niskie oczekiwania wobec dziecka i postrzegają je jako „mniej warte”^[9]. Krytycy określeń „wysokofunkcjonujący” i „niskofunkcjonujący” zauważają, że funkcjonowanie jednostki może być zmienne z dnia na dzień, a takie wyrażenia nie biorą takich czynników pod uwagę^[10]. Ponadto prowadzi to do nieuwzględnienia w dyskusji osób z „średniofunkcjonującym autyzmem”, a przez to, że spektrum autyzmu jest nieliniowe, jednostki znajdujące się w nim mogą być wysokofunkcjonujące w pewnych obszarach życia, a w innych – średnio- lub niskofunkcjonujące.

Zauważa się również, że określenie osoby jako wysokofunkcjonującej może wynikać z jej postrzegania przez otoczenie wskutek stosowania przez nią maskowania, co jest dla niej wyczerpujące i dezorientujące, z czym wiążą się często współwystępujące zaburzenia lękowe, depresja, zaburzenia tikowe czy zaburzenia odżywiania^[11].

Zobacz też

Zobacz hasło autyzm w Wikisłowniku

• spektrum zaburzeń autystycznych: terapia
• zaburzenie „teorii umysłu” w autyzmie

Uwagi

1. Są formułowane hipotezy, dotyczące roli czynników genetycznych, epigenetycznych, dietetycznych, środowiskowych, znaczenia proporcji ilości komórek glejowych i neuronów (zob. mózg Alberta Einsteina)^[2][3][4] itp.
2. Publikowana w kolejnych wydaniach DSM (wyd. WHO) definicja autyzmu ulega zmianom. Ma wymowę negatywną („upośledzenie”, „zaburzenie”, „niepełnosprawność”). Część specjalistów (m.in. Simon Baron-Cohen^[6][7]) sugeruje stosowanie w odniesieniu do AS/HFA terminu „odmienność”, nie zawierającego oceny wartościującej. Uzasadnieniem utrzymania terminu „niepełnosprawność” jest istnienie przepisów prawnych, zezwalających na udzielanie pomocy (np. wsparcia finansowego) tylko osobom niepełnosprawnym^[5][8].
3. Sprawność umysłowa nazywana „inteligencją” jest pojęciem niejednoznacznym (zob. definicje). Wskaźnik IQ określa inteligencję racjonalną – umiejętności intelektualne, analityczne i abstrakcyjne (zob. też inteligencja emocjonalna, inteligencja wieloraka, inteligencja społeczna).