Błonoskórek korzeniasty

Błonoskórek korzeniasty (Hymenopellis radicata (Relhan) R.H. Petersen) – gatunek grzybów z rodziny obrzękowcowatych (Physalacriaceae)^[1].

Błonoskórek korzeniasty

Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	grzyby
Typ	podstawczaki
Klasa	pieczarniaki
Rząd	pieczarkowce
Rodzina	obrzękowcowate
Rodzaj	błonoskórek
Gatunek	błonoskórek korzeniasty
Nazwa systematyczna
Hymenopellis radicata (Relhan) R.H. Petersen Nova Hedwigia, Beih. 137: 202 (2010)

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w taksonomii: Physalacriaceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi^[1].

Po raz pierwszy takson ten opisał go Richard Relhan jako Agaricus radicatus, później przez różnych mykologów zaliczany był do rodzajów Collybia, Mucidula, Gymnopus, Oudemansiella, Xerula. W 2010 r. Ronald H. Petersen przeniósł go do nowo utworzonego rodzaju Hymenopellis^[2].

Gatunek Hymenopellis radicata ma około 50 synonimów naukowych. Niektóre z nich^[2]:

• Agaricus radicatus Relhan, 1786
• Collybia napipes Sacc. 1887
• Collybia radicans P. Kumm. 1871
• Gymnopus radicatus (Relhan) Gray 1821
• Oudemansiella radicata (Relhan) Singer 1936
• Xerula radicata (Relhan) Dörfelt 1975

W 2003 r. Władysław Wojewoda nadał mu polską nazwę pieniążkówka gładkotrzonowa (dla synonimu Xerula radicata). W polskim piśmiennictwie mykologicznym gatunek ten opisywany był także jako pieniążkówka korzeniasta i monetka korzeniasta^[3]. Po przeniesieniu tego gatunku do rodzaju Hymenopellis wszystkie nazwy polskie stały się jednak niespójne z nową nazwą naukową, co stanowiło przyczynę rekomendacji Komisji ds. Polskiego Nazewnictwa Grzybów Polskiego Towarzystwa Mykologicznego, do aktualizacji nazwy w 2024 r.^[4]

Morfologia

Kapelusz

Średnica 4–12 cm, u młodych owocników dzwonkowaty, później płaskołukowaty, w końcu płaski. W środku posiada zazwyczaj tępy garb. Powierzchnia gładka, w czasie wilgotnej pogody błyszcząca i lepka, w czasie suchej wysychająca. Często charakterystycznie pomarszczona. Błyszczący, barwy ochrowej, żółtobrązowej, żółtosiwej. Skórka daje się łatwo ściągnąć^[5][6].

Blaszki

Rzadkie, różnej długości, przy trzonie zaokrąglone lub wykrojone ząbkiem, barwy białej^[6].

Trzon

Wysokość 10–20 cm, grubość 5–12 mm. Walcowaty, w dolnej części zazwyczaj zgrubiały, u młodych owocników pełny, u starszych rurkowaty. Wydłużona, cieńsza korzeniasta część podziemna, o długości dochodzącej do 30 cm, posiadająca skręcone włókna. Powierzchnia gładka, delikatnie podłużnie karbowana, biaława, dołem brązowawa^[5].

Miąższ

Kruchy, biały, niezmieniający barwy po uszkodzeniu. Smak łagodny, zapach niewyraźny^[6].

Cechy mikroskopowe

Wysyp zarodników biały. Zarodniki szeroko elipsoidalne, wydłużone, gładkie, o rozmiarach 15–18 × 8–10 µm. Cheilocystydy maczugowate, wybrzuszone, o rozmiarach 60–110 × 12–35 µm. Pleurocystydy szeroko maczugowate, szeroko zaokrąglone, o obciętych wierzchołkach i rozmiarach 60–120 × 22–35 µm^[7].

Gatunki podobne

• pieniążkówka dębowa (Xerula pudens) ma kapelusz suchy, bez zmarszczek i nie posiada korzeniastego trzonu^[5],
• mokrononóżka bukowa (Hydropus subalpinus), ma kapelusz bez zmarszczek z ostrzejszym czubkiem. Gatunek rzadki^[7].

Występowanie i siedlisko

Najwięcej stanowisk odnotowano w Europie, Australii i USA. Podano występowanie także w Japonii, Algierii i Turcji^[8]. W Polsce gatunek pospolity^[3].

Saprotrof^[3]. Rośnie w lasach liściastych i mieszanych, w parkach, ogrodach botanicznych, przy drogach na próchniejących podziemnych korzeniach, próchniejących pniakach i drewnie przykrytym ziemią, szczególnie często na bukach, dębach, grabach, topoli osice. Owocniki wytwarza od czerwca do listopada^[3]. Szczególnie pospolity jest w lasach bukowych^[7]. Grzyb jadalny, ale o małej wartości^[6].