Bałchasz (jezioro)

Bałchasz (kaz. Балқаш, Bałkasz; ros. Балхаш, Bałchasz) – bezodpływowe jezioro w Kazachstanie, w Kotlinie Bałchasko-Ałakolskiej. Zlewnia jeziora stanowi 413 000 km². Przy długości 600 km, jego średnia głębokość wynosi 6 m. Lustro wody znajdujące się na rzędnej ok. 340 m n.p.m. ulega znacznym wahaniom^[2].

Bałchasz

Балқаш

Bałchasz – zdjęcie satelitarne z 2003 r.
Położenie
Państwo	Kazachstan
Miejscowości nadbrzeżne	Bałchasz, Saryszagan, Prioziorsk
Wysokość lustra	ok. 340 m n.p.m.
Wyspy	Basarał, Tasarał
Morfometria
Powierzchnia	16 400 (stan 2000)[1] km²
Wymiary • max długość • max szerokość	605 km 74 km
Głębokość • średnia • maksymalna	5,8 m 27 m
Objętość	95 km³ (w 2000 r.)
Hydrologia
Rzeki zasilające	Ili, Aksu, Karatał, Ajagöz
Rodzaj jeziora	bezodpływowe jezioro
Położenie na mapie Kazachstanu Bałchasz
46°32′27″N 74°52′44″E
Zlewnia jeziora Bałchasz

Morfologia

Mapa jeziora z Encyklopedii Powszechnej S. Orgelbranda 1903

Północny brzeg jest wysoki i skalisty, południowy – niski i piaszczysty. W zachodniej części (płytszej, 58% powierzchni i 46% objętości) woda jest słodka, we wschodniej (głębszej, 42% powierzchni i 54% objętości) słona^[3]. Przyczynami takiej anomalii są wąskie połączenie obu części jeziora, silne parowanie związane z położeniem geograficznym oraz lokacja rzeki Ili, która przenosi ogromne masy słodkiej wody z topniejących śniegów z gór, w zachodniej części. Dolinę rzeki widać na zdjęciu obok (duży ciemny pas w południowo-zachodniej części).

Do jeziora uchodzą rzeki: Ili, Aksu, Karatał i Ajagöz.

Historia

Jezioro stanowi granicę północną Siedmiorzecza – historycznej krainy od połowy XVIII wieku będącej prowincją Chin, od 1864 – 1936 w składzie Rosji, kiedy (do 1920) istniało siedmiorzeckie wojsko kozackie.

Na północnym brzegu jeziora znajduje się miasto Bałchasz – ośrodek eksploatacji bogatych złóż miedzi.

W okolicy Saryszaganu nad jeziorem znajdował się poligon wojskowy „A” do testowania rakiet dla radzieckich wojsk obrony powietrznej, urządzony postanowieniem władz ZSRR z 17 sierpnia 1956 roku^[4].

Przyroda

Pustynie i półpustynie wokół jeziora porośnięte są przęślą Ephedra lematolepis, saksaułem czarnym Haloxylon ammodendron, bylicami i kauczukodajną chondrillą wysoką^[2]. Fauna zbiornika jest bardzo uboga z uwagi na skład chemiczny wód i młodość akwenu. Z ryb w jeziorze żyją tylko cztery gatunki: okoń bałchaski (Perca schrenki, endemit), jeden gatunek śliza oraz dwa gatunki marynki^[5].