Bałtyjsk

Bałtyjsk, Piława^[1] (ros. Балтийск, Bałtijsk; dawn. niem. Pillau) – miasto i port morski w Rosji, w obwodzie królewieckim, na Mierzei Wiślanej, po obu stronach Cieśniny Piławskiej u wejścia do Zalewu Wiślanego. W 2020 roku liczyło ok. 33,7 tys. mieszkańców^[2].

Bałtyjsk

Балтийск

Herb Flaga
Państwo	Rosja
Obwód	królewiecki
Burmistrz	Fiodor Jaroszewicz
Powierzchnia	49,1 km²
Populacja (2020) • liczba ludności • gęstość	33 658 685,5 os./km²
Nr kierunkowy	+7 40145
Kod pocztowy	238510–238521
Tablice rejestracyjne	39
Położenie na mapie obwodu królewieckiego Bałtyjsk
Położenie na mapie Rosji Bałtyjsk
54°39′13″N 19°54′31″E
Strona internetowa

Najbardziej na zachód położone miasto Federacji Rosyjskiej oraz dawnego ZSRR.

W mieście rozwinął się przemysł chemiczny^[3].

Ośrodek życia polonijnego (wg danych z 2021 roku w mieście było 29 Polaków^[4]); mieszkający tam Polacy przybyli przeważnie z okolic Grodna^[5].

Historia

Pierwsze wzmianki o osadzie Pil (Pile, od prusk. Pilz = twierdza, umocnienie) w źródłach historycznych pochodzą z 1363 i 1430. Dogodne warunki rozwoju osadnictwa zapewnił zwłaszcza wielki sztorm z 10 (lub 16) września 1510, w wyniku którego powstała Cieśnina Piławska. Przy niej założono wieś i w ciągu 15 lat zbudowano fortecę^[6][7], która do 1525 było częścią państwa krzyżackiego, potem Prus Książęcych. Wraz z nimi od 1618 we władaniu Brandenburgii.

W XVII wieku budowa pierwszych fortyfikacji. Ze względu na strategiczne położenie osadę z biegiem czasu przekształcono w twierdzę rozbudowywaną aż do XIX wieku. W XVIII w. dla jej budowy cegłę pozyskiwano m.in. z rozbieranych zamków średniowiecznych, w tym Lochstedt (obecnie osiedle Pawłowo w granicach administracyjnych miasta).

Piława przed 1944

W 1626 miejsce lądowania króla Szwecji Gustawa Adolfa i jego armii, podczas wojny polsko-szwedzkiej (1625–1629). Tym desantem Szwedzi przenieśli główny front wojny z Inflant do Prus. W 1635 działające na rozkaz króla Polski Władysława IV kozackie czajki pod wodzą Konstantego Wołka zdobyły pod Piławą szwedzki okręt^[8][9].

Od 1701 część Królestwa Prus. Piława otrzymała prawa miejskie w 1725. W 1807 oblężone przez wojska Napoleona. Między 24 lutego 1812 i 6 lutego 1813 we władaniu Francji.

W czasie II wojny światowej Piława była jednym z ośrodków szkolenia załóg U-bootów. 16 kwietnia 1945, został tam ostrzelany przez artylerię nacierających wojsk sowieckich i zatopiony służący jako źródło energii elektrycznej okręt podwodny U-78. Miasto zostało zdobyte przez Rosjan 25 kwietnia 1945, a 26 listopada 1946 przemianowane na Bałtyjsk^[10]. W 1952 powstała tu jedna z największych baz marynarki wojennej ZSRR przy Morzu Bałtyckim. Odegrało to kluczową rolę w rozwoju powojennego Bałtyjska^[6].

Zabytki

Z II wojny światowej ocalało wiele budynków, m.in.:

• latarnia morska,
• twierdza,
• forty: Wschodni i Zachodni,
• większość obiektów portu wojennego, m.in. koszary, kasyno i wieża ciśnień,
• neogotycka kaplica ewangelicko-reformowana (poświęcona w 1867), obecnie służąca jako cerkiew prawosławna św. Jerzego (sobór katedralny Floty Bałtyckiej),
• cztery wieże ciśnień,
• siedziba sądu (ob. Muzeum Floty Bałtyckiej),
• budynek szkoły średniej,
• dom pastora z pocz. XX w.

Nie zachowały się 2 barokowe kościoły ewangelickie (parafialno-garnizonowy i w Starej Piławie), ani neogotycki katolicki kościół NMP Gwiazdy Morza (proj. Fritz Heitmann, konsekrowany 1910).

W pobliżu latarni stoi pomnik Piotra I, a nad portem dominuje konny pomnik carycy Elżbiety, która w 1757 po opanowaniu Prus ogłosiła ich wcielenie do Rosji. Nieopodal cmentarz wojenny, z nagrobkami niemieckich marynarzy z I wojny światowej oraz żołnierzy i cywili, którzy zginęli w 1945, zrekonstruowany po 1991.

• Wybrane zabytki
• 
  Latarnia morska
• 
  Twierdza
• 
  Fort Wschodni
• 
  Dawny kościół ewangelicki, ob. sobór św. Jerzego
• 
  Wieża ciśnień portu wojennego
• 
  Kolejowa wieża ciśnień
• 
  Muzeum Floty Bałtyckiej
• 
  Dom pastora

Militaria

Bałtyjsk – zdjęcie satelitarne Landsat

Główna baza morska Floty Bałtyckiej wraz ze Stocznią Remontową (33-й судоремонтный завод). W pobliżu (5 km na płd.-zach. od centrum), na Mierzei Wiślanej lotnisko wojskowe, obecnie opuszczone. M.in. stacjonowały tam samoloty-amfibie Be-12 Czajka (Бе-12 Чайка).

Transport

Prócz portu w mieście jest stacja kolejowa.

Miasta partnerskie

• Karlskrona