Barczewko

Barczewko (dawniej Stary Wartembork, niem. Alt Wartenburg) – wieś warmińska w Polsce, położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie olsztyńskim, w gminie Barczewo^[4][5].

Barczewko

wieś
Warmińska zabudowa wsi z kapliczką
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	olsztyński
Gmina	Barczewo
Liczba ludności (2022)	648[1]
Strefa numeracyjna	89
Kod pocztowy	11-010[2]
Tablice rejestracyjne	NOL
SIMC	0469719
Położenie na mapie gminy Barczewo Barczewko
Położenie na mapie Polski Barczewko
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Barczewko
Położenie na mapie powiatu olsztyńskiego Barczewko
53°50′59″N 20°35′19″E[3]

Wnętrze kościoła w Barczewku

W latach 1954–1959 wieś należała i była siedzibą władz gromady Barczewko, po jej zniesieniu w gromadzie Tuławki. W latach 1975–1998 wieś administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego.

Wieś położona jest nad jeziorem Wadąg. W pobliżu znajduje się grodzisko wczesnośredniowieczne (okolice Biedowa). We wsi znajduje się kościół pw. św. Katarzyny i św. Wawrzyńca.

Integralne części wsi

Integralne części wsi Barczewko^[4][5]

SIMC	Nazwa	Rodzaj
1046145	Orzechówko	część wsi

Historia

W 1325 r. wybudowano tu Wartberg, pierwszą w tej części Warmii strażnicę biskupów warmińskich. Budowla została wykonana pod nadzorem warmińskiego wójta krajowego Fryderyka Liebenzella (Libenzella). Zamek wraz z istniejącą przy nim osadą zostały zniszczone w roku 1354 w wyniku najazdu Litwinów pod wodzą Kiejstuta, który uważał Łynę za zachodnią granicę swoich wpływów. W 1364 r. biskup Jan Stryprock odnowił lokację miejscowości, zakładając 7 km dalej na wschód miasto Barczewo. W 1369 r. wieś zapisana pod nazwą Aldenwartberg. Na miejscu zniszczonego zamku i osady w roku 1376 wieś o powierzchni 80 włók założył kolejny biskup warmiński Henryk Sorbom. Wieś lokowana była na prawie chełmińskim, a jej pierwszym sołtysem został Henryk z Blanek. Kolejny raz wieś została zniszczona w czasie wojny polsko-krzyżackiej z lat 1519-1521. Kościół w 1583 r. konsekrował biskup Marcin Kromer. Pierwszym proboszczem w Barczewku był Tomasz Bentar. W XVII w. Barczewko zostało zniszczone w czasie wojen szwedzkich. W dokumentach z 1701 r. wieś zapisana pod nazwą Aldenwartberg. W latach 1782–1784 wybudowano nowy kościół, dzięki fundacji ks. Szymona Rapierskiego. Konsekrował ją bp Ignacy Krasicki. W 1783 r. we wsi było 65 domów. W 1818 r. w Barczewku było 323 mieszkańców. W 1861 r. we wsi mieszkało 648 katolików i jeden ewangelik, 638 mieszkańców posługiwało się językiem polskim, a 11 – niemieckim. W 1882 r. powstała w Barczewku biblioteka Towarzystwa Czytelni Ludowych. Po pożarze w 1893 r. kościół został odnowiony.

W 1912 r. we wsi powstało kółko rolnicze. W czasie plebiscytu w 1920 r. 80 głosów oddano za Polską a 543 za Prusami Wschodnimi. W 1939 r. we wsi mieszkało 830 osób.

W 1945 r. Barczewko było wsią sołecką ze szkołą i poczta. W 1998 r. we wsi mieszkało 545 osób.

Zabytki

• Murowany kościół św. Wawrzyńca i św. Katarzyny z II połowy XVI wieku. Kościół został odbudowany w latach 1889–1893. Wyposażenie barokowe. Posiada wieżę o narożnych pilastrach i korpus przedni z 1784 oraz wysoki transept. Tylna część korpusu i prezbiterium powstały w 1892, pierwotnie dach starszej części świątyni pokryto dachówkami pochodzącymi z zamku. Wystrój częściowo barokowy z licznymi rzeźbami^[6]
• Kapliczki przydrożne
• zabytkowa zabudowa wiejska

Ludzie związani z miejscowością

• urodził się tu Mateusz Grunenberg (1787-1863) – nauczyciel, autor i wydawca polskich podręczników,
• w Barczewku urodził się ks. Karol Langwald (1886-1945) – działacz narodowy na Warmii, prezes Polsko-Katolickiego Towarzystwa Szkolnego na Warmię, deportowany przez Rosjan, zmarł w obozie pod Czelabińskiem.
• Franciszek Schnarbach (1905-1947) – nauczyciel w polskich szkołach w Giławach i Chaberkowie; po 1945 r. w Buczku pod Złotowem.

Zobacz też

• Barczewo