Barwałd Średni

Barwałd Średni – wieś w Polsce, położona w województwie małopolskim, w powiecie wadowickim, w gminie Kalwaria Zebrzydowska^[4].

Barwałd Średni

wieś
Obelisk upamiętniający katastrofę kolejową
Państwo	Polska
Województwo	małopolskie
Powiat	wadowicki
Gmina	Kalwaria Zebrzydowska
Sołectwo	Zebrzydowice
Wysokość	280–362 m n.p.m.
Liczba ludności (2022)	1387[1]
Strefa numeracyjna	33
Kod pocztowy	34-124[2]
Tablice rejestracyjne	KWA
SIMC	0056348
Położenie na mapie gminy Kalwaria Zebrzydowska Barwałd Średni
Położenie na mapie Polski Barwałd Średni
Położenie na mapie województwa małopolskiego Barwałd Średni
Położenie na mapie powiatu wadowickiego Barwałd Średni
49°51′55″N 19°35′49″E[3]

W latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Barwałd. W latach 1975–1998 miejscowość położona była w województwie bielskim.

Położenie i ukształtowanie terenu

Wieś leży mniej więcej w połowie odległości pomiędzy Wadowicami i Kalwarią Zebrzydowską oraz między Krakowem i Bielskiem-Białą. Rozciąga się na kilku wzgórzach, z których największym jest Kamionka (362 m n.p.m.). Zaraz po niej sytuuje się tzw. Ostra Góra (ok. 350 m n.p.m.). Najniżej położonym punktem jest przysiółek Poddębie (ok. 279 m n.p.m.). Miejscowość znajduje się w dorzeczu Skawy.

Od północy wioska graniczy z Wysoką, Stanisławiem Górnym i Stanisławiem Dolnym, od wschodu z Barwałdem Górnym, od południa z Łękawicą, a od zachodu z Barwałdem Dolnym.

Przez miejscowość przepływa potok – Kleczanka. Dawniej był on nazywany Kliiesscze lub Kleszczówka.

Integralne części wsi Barwałd Średni^[5][6]

części wsi

Chlewna, Chojówka, Dalachowice, Dzikowizna, Fabrówka, Filkówka, Kamionka, Krupinówka, Kurowskie, Moskałówka, Pniaki, Pod Górą, Podsnozie, Smolkówka, U Sośliny, Zalasek

Komunikacja

Przez kilkadziesiąt lat Barwałd leżał na głównej trasie łączącej lanckoroński, barwałdzki i zatorski zamek. W 1777 roku rozpoczęto budowę gościńca wiedeńskiego, który przechodził przez wieś. 1 czerwca 1888 otwarto tu lokalną linię kolejową Bielsko – Kalwaria. Obecnie przez miejscowość przechodzi droga krajowa nr 52.

Historia

W XVI w. nastąpił podział Barwałdu na trzy wsie: Barwałd Górny, Dolny oraz Średni. W 1540 r. wieś została wykupiona przez króla Zygmunta Starego i włączone do królewszczyzny zatorskiej. Starostowie zatorscy wykorzystywali miejscową ludność do wycinki lasu, drewno spuszczano Skawą do Zatora. Na obrzeżach lasu osadzano ludność wołoską a na przełomie XVI i XVII w. jeńców tatarskich, kozackich i rosyjskich. W XVI w. Starosta barwałdzki Hermion Wierzbowski kazał miejscowej ludności płacić sobie czynsz zamiast odpracowywać pańszczyznę na rzecz zamku w Zatorze. W 1665 r. Bębnowski i Janowski rugowali chłopów z ziemi zakładając własny folwark. W XVIII w. Barwałd Średni należał do Moszeńskich następnie do końca XIX w. w posiadaniu Brandysów, kiedy to majątek rozparcelowano i sprzedano. W trakcie budowy kolei w 1888 r. trasę wytyczono przez środek posesji a na miejscu dworu postawiono przystanek kolejowy. 24 listopada 1944 roku zderzyły się pociąg osobowy Zakopane – Kraków z niemieckim pociągiem towarowym. Zginęło co najmniej 130 osób.^{[potrzebny przypis]}

Urodzeni w Barwałdzie Średnim

Erazm Józef Filek (1907-1976) – karmelita bosy, duszpasterz w Wilnie i Madziole, w latach 1949-1956 więzień sowieckich łagrów w Kazachstanie^[7].