Benedykt Herbest

Benedykt Herbest (ur. ok. 1531 w Nowym Mieście, zm. 4 marca 1598 w Jarosławiu) – polski jezuita, pisarz, literaturoznawca i pedagog, działający w okresie renesansu.

Benedykt Herbest

Data i miejsce urodzenia	ok. 1531 Nowe Miasto
Data i miejsce śmierci	4 marca 1598 Jarosław
Zawód, zajęcie	pisarz, literaturoznawca, pedagog
Alma Mater	Akademia Krakowska

Życiorys

Urodził się w rodzinie mieszczańskiej i był synem Stanisława i Zofii. W 1550 dzięki protekcji magnackiej ukończył studia (bakalaureat) w Akademii Krakowskiej^[a][1]. Pełnił funkcję rektora m.in. w szkołach miejskich we Lwowie (rektorem w 1555) i Krakowie (od 1558 przy kościele Mariackim) oraz w Skierniewicach (od 1560) u prymasa Jana Przerębskiego^[1]. Był profesorem w Akademii Krakowskiej (od 1561)^[2]. W wyniku przegranego sporu z Jakubem Górskim - opuścił Kraków^[3]. W 1562^[4] przeniósł się do Poznania, gdzie biskup Andrzej Czarnkowski powierzył mu katedrę teologii oraz stanowisko wykładowcy prawa w Akademii Lubrańskiego. W 1563 Czarnkowski nadał mu kanonię poznańską^[1].

Herbest był również kaznodzieją katedralnym, a jego kazanie w 1564 otwierało obrady synodu diecezjalnego. Zwalczał reformację w Poznaniu. Po dziewięciu latach podjął decyzję o wstąpieniu do zakonu jezuitów i opuścił Poznań^[1]. W latach 1571–1572 przebywał na studiach w Rzymie, a później pracował w kolegiach zakonnych, m.in. w Pułtusku, Malborku i Jarosławiu^[1]. Następnie podjął się pracy duszpasterskiej na Podolu, Pokuciu, Lubelszczyźnie i Wołyniu. Od 1584 przebywał we Lwowie, by w 1594 powrócić do Jarosławia, gdzie zmarł 4 marca 1598^[2]. Był przeciwnikiem braci polskich, u których raziło go bratanie szlachty z chłopami^[5]. Należał do zwolenników zjednoczenia Cerkwi prawosławnej z Kościołem łacińskim^[6] pod zwierzchnictwem papiestwa.

Twórczość

Był autorem polemicznej Chrześcijańskiej porządnej odpowiedzi… (Kraków 1566), zwalczającej propagandę wyznaniową braci czeskich, którzy znaleźli schronienie w Wielkopolsce. Wydał również Naukę prawego chrześcijanina (Kraków 1566), jeden z pierwszych katechizmów w języku polskim^[1]. Był autorem prac o życiu i twórczości Cycerona oraz komentarza do eklogi Grzegorza z Sambora (Explicatio eclogae cum allegoria et poetica observatione). W dziele Periodica disputatio podał w wątpliwość definicję okresu retorycznego, sformułowaną przez Jakuba Górskiego w traktacie De periodis atque numeris oratoriis libri duo.

Jego prace cechowały elementy myślenia kontrreformacyjnego, czyli zaniechanie intelektualistycznych wywodów biblijnych, posługiwanie się dykteryjkami itp^[1]. Należał, obok Jakuba Wujka czy Piotra Skargi, do tego grona jezuitów, którzy wpłynęli na rozwój literatury polskiej^[7].

Dzieła

• Aequus index, Kraków 1562
• Chrześcijańska porządna odpowiedź, Kraków 1567
• Explicatio eclogae cum allegoria et poetica observatione, Kraków 1561
• M. T. Ciceronis vita e scriptis et verbis eiusdem descripta, Kraków 1561
• Nauka prawego chrześcijanina, Kraków 1566
• Orationis Ciceronianae… explicatio, Frankfurt am Main 1560
• Periodica disputatio, Kraków 1562
• Periodicae responsionis libri V, Leipzig 1566
• Wiary Kościoła rzymskiego wywody i greckiego niewolstwa historia, Kraków 1586

• 
  Orationis Ciceronianae 1560
• 
  Periodica dispvtatio 1562
• 
  Periodicae Responsionis Libri V 1566
• 
  Libelli duo Horarvm canonicarvm rationarivm 1567
• 
  Neapolitani Compvtvs Accessit praeterea Dialogus 1559
• 
  Chrześcijańska porządna odpowiedź na te confessia 1567
• 
  Prodromvs, przesłaniec albo goniec x. Benedykta Herbesta, naprzeciwko odpowiedzi pana Jakuba Niemojewskiego 1571
• 
  Wiary Kościola Rzymskiego wywody dla Rusi i Ormian osobliwie 1586

Uwagi

1. Podobnie jak jego młodsi bracia Jan i Stanisław.