Bieńkowice (województwo śląskie)

Bieńkowice (dawniej Binkowice lub Benkowice; niem. Binkowitz, Benkowitz lub Bienkowitz, 1936–1946 Berendorf, cz. Benkovice^[3]) – wieś w Polsce położona w województwie śląskim, w powiecie raciborskim, w gminie Krzyżanowice.

Zobacz też: Bieńkowice.

Bieńkowice

wieś
Kościół pw. Wszystkich Świętych
Państwo	Polska
Województwo	śląskie
Powiat	raciborski
Gmina	Krzyżanowice
Liczba ludności (2008)	1159
Strefa numeracyjna	32
Kod pocztowy	47-451[1]
Tablice rejestracyjne	SRC
SIMC	0215456
Położenie na mapie gminy Krzyżanowice Bieńkowice
Położenie na mapie Polski Bieńkowice
Położenie na mapie województwa śląskiego Bieńkowice
Położenie na mapie powiatu raciborskiego Bieńkowice
50°01′24″N 18°12′35″E[2]

Geografia

Miejscowość leży na lewym brzegu Psiny w Kotlinie Raciborskiej, około 5 kilometrów na południe od Raciborza i 2 kilometry na północ od granicy polsko-czeskiej, na drodze pomiędzy Chałupkami a Raciborzem, w regionie geograficzno-kulturowym Górnego Śląska.

Nazwa

W 1334 roku w napisu w otoku pieczęci właściciela miejscowości pojawia się nazwa Berendorf^[4][5]. W alfabetycznym spisie miejscowości na terenie Śląska wydanym w 1830 roku we Wrocławiu przez Johanna Knie wieś występuje pod polską nazwą Binkowice oraz niemiecką Binkowitz^[6]. Spis geograficzno-topograficzny miejscowości leżących w Prusach z 1835 roku notuje dwie niemieckie nazwy miejscowości: Benkowitz oraz Binkowitz^[7]. Z kolei słownik geograficzny Królestwa Polskiego z 1880 roku podaje dwie polskie nazwy wsi: Binkowice oraz Benkowice, a także niemiecką – Bienkowitz^[8].

Podczas akcji germanizacyjnej nazw miejscowych i fizjograficznych historyczna nazwa niemiecka Benkowitz została zastąpiona przez nazistowską administrację III Rzeszy nazwą Berendorf w dniu 10 czerwca 1936 roku^[9].

Obecna nazwa została administracyjnie zatwierdzona 12 listopada 1946^[10].

Z Bieńkowic pochodzi znany ksiądz Franciszek Pawlar^[11].

Historia

Miejscowość powstała prawdopodobnie na przełomie XII i XIII wieku^[12], krótko po tym jak zdaniem Idziego Panica wzdłuż Psiny doprecyzowano granicę śląsko-morawską ustanowionej pomiędzy księstwem raciborskim Mieszka Plątonogiego a Morawami, być może po roku 1180, prawdopodobnie około 1194^[13]. Po raz pierwszy wzmiankowana została w 1283^[12].

W 1351 wybudowano pierwszy kościół parafialny w dekanacie Raciborskim diecezji wrocławskiej^[12]. Po wojnach śląskich znalazła się w granicach Prus. Od 1818 w powiecie raciborskim.

Według słownika geograficznego Królestwa Polskiego z 1880 roku niedaleko Bieńkowic, u zbiegu rzeki Psiny z Odrą istniała inna wieś o podobnej nazwie – Bękowice^[14].

W granicach Polski od końca II wojny światowej. W latach 1954–1961 wieś należała i była siedzibą władz gromady Bieńkowice, po jej zniesieniu w gromadzie Tworków. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa katowickiego.

Folklor

Pomimo historycznej przynależności do śląskiej diecezji wrocławskiej i niezaprzeczalnej tożsamości śląskiej mieszkańców wsi, zdaniem wielu językoznawców posługiwali się oni morawskimi gwarami laskimi (podobnie jak mieszkańcy sąsiedniego Tworkowa). Można podejrzewać, że ma to związek z migracjami pobliskich tzw. Morawców do Bieńkowic, czego echem są do dziś występujące w miejscowości nazwiska pochodzenia morawskiego^[3].

Zabytki

Według Narodowego Instytutu Dziedzictwa w miejscowości znajdują się następujące obiekty zabytkowe^[15]:

• kościół parafialny pw. Wszystkich Świętych, 1711-30 (wpisany do rejestru zabytków 17 lutego 1955, nr rej. A/571/2019^[16]),
• plebania, 1801 (wpisana do rejestru zabytków 8 lutego 1967, nr rej. A/629/2020^[17]),
• spichlerz drewniany w zagrodzie 54, XIX w. (ul. Pomnikowa 35) (wpisany do rejestru zabytków 17 października 1966, nr rej. A/1105/22^[18]),
• budynek dawnego klasztoru przy ul. Raciborskiej 17 (wpisany do rejestru zabytków 1 lipca 2020, nr rej. A/670/2020)^[19].