Najlepsze pytania
Chronologia
Czat
Perspektywa

Województwo katowickie (1975–1998)

dawne województwo w Polsce Z Wikipedii, wolnej encyklopedii

Województwo katowickie (1975–1998)map
Remove ads

Województwo katowickie – dawne województwo w południowej Polsce, istniejące w latach 1975–1998 jako jedno z 49 ówcześnie funkcjonujących. Obejmowało centralną część wcześniejszego dużego województwa katowickiego oraz północno-zachodnią część województwa krakowskiego i rejon Raciborza z województwa opolskiego. Powierzchnia województwa wynosiła 6650 km², ludność w 1998 3894,9 tys. osób (ponad 86% w miastach). Od 1999 obszar dawnego województwa, z wyjątkiem rejonu Olkusza i Chrzanowa oraz miasta i gminy Brzeszcze, stanowi trzon województwa śląskiego.

Ten artykuł dotyczy województwa w latach 1975–1998. Zobacz też: Województwo katowickie (1950–1975).
Szybkie fakty Państwo, Data powstania ...
Remove ads

Geografia

Podsumowanie
Perspektywa

Województwo katowickie leżało w południowej części Polski[3]. Obejmując w granicach z lat 1975–1998 obszar 6650 km², zaliczało się do województw średniej wielkości[4][5].

Długość granic województwa katowickiego wynosiła w 1998 723 km[5]. Województwo graniczyło z województwami bielskim, częstochowskim, kieleckim, krakowskim i opolskim oraz z Czechosłowacją, a następnie Czechami[5][6]. Rozciągało się między 49°50' i 50°36' N (rozciągłość z południa na północ – 87 km) oraz między 18°03' i 19°57' E (rozciągłość z zachodu na wschód – 136 km)[5].

Najwyżej i najniżej położonymi punktami województwa katowickiego były[5]:

  • najwyższym położonym – Góra Zamkowa k. Ogrodzieńca (504 m n.p.m.);
  • najwyżej położoną miejscowością – Ogrodzieniec (430 m n.p.m.);
  • najniżej położonym – Turze k. Kuźni Raciborskiej (178 m n.p.m.);
  • najniżej położoną miejscowością – Kuźnia Raciborska (180 m n.p.m.).

Województwo rozciągało się na obszarze Wyżyny Śląskiej, Kotliny Oświęcimskiej i Raciborskiej oraz Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej[1]. Na obszarze województwa przeważały mało urodzajne gleby bielicowe i brunatne, jedynie w części południowej i wschodniej występowały żyźniejsze gleby lessowe[1]. Głównymi rzekami były Wisła, Odra i Przemsza; na obszarze województwa zaczynały swój bieg Warta i Pilica[1]. Województwo leżało na dziale wodnym Wisły i Odry, co przy wielkiej koncentracji ludności i przemysłu powodowało deficyt wody; w celu zaopatrzenia Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego w wodę wybudowano szereg sztucznych zbiorników wodnych (największym było Jezioro Goczałkowickie na Wiśle, o powierzchni 32 km²)[1].

Województwo katowickie, wraz z województwami bielskim, częstochowskim i opolskim, tworzyło makroregion południowy[7].

Remove ads

Historia

Podsumowanie
Perspektywa

W efekcie reformy administracyjnej z 1975, tworzącej 49 województw i likwidującej powiaty, województwo katowickie otrzymało nowy kształt terytorialny[4][8][9]:

Reformę z 1975 poprzedziła (już od 1973) akcja łączenia mniejszych miast i gmin z jednostkami większymi[4]. W przeddzień wejścia w życie reformy, 27 maja 1975, w województwie katowickim zniesiono 22 miasta i 17 gmin[10][11]:

W chwili wejścia w życie reformy (1 czerwca 1975) województwo katowickie dzieliło się na 47 miast i 61 gmin[9]:

Już w 1977 przeprowadzono pierwszą zmianę podziału administracyjnego województwa; zniesiono wówczas cztery miasta i dziewięć gmin, kolejnych osiemnaście gmin scalono (w ramach dziewięciu dotychczas istniejących), trzem zmieniono nazwy i siedziby władz, utworzono też trzy nowe gminy, wreszcie zmieniono granice dwóch gmin[12][13][14]. Liczba jednostek stopnia podstawowego w województwie zmniejszyła się do 89: 43 miast i 46 gmin, przy czym 16 miast posiadało wspólne z gminami władze[4].

Odtwarzanie jednostek rozpoczęło się już od 1982[4]. W 1990 województwo dzieliło się na 93 podstawowe jednostki administracyjne (45 miast i 48 gmin, w tym 15 miast i gmin ze wspólnymi władzami)[4].

Sztucznie wyznaczone granice miast i gmin nie utrzymały się długo po upadku w Polsce ustroju komunistycznego[4]. Dążąc do redukcji liczby jednostek administracyjnych, często łączono miejscowości sobie obce, o odmiennej historii i kulturze[4]. Po wyborach samorządowych z 1990 dążenia odśrodkowe przybrały na sile, doprowadzając do przywrócenia samodzielności wielu miejscowościom przymusowo połączonym z większymi jednostkami[4]. Powołano też urzędy rejonowe, namiastki powiatów[4].

1 stycznia 1999, w następstwie kolejnej reformy administracyjnej, województwo katowickie zostało zlikwidowane, stając się rdzeniem nowego województwa śląskiego; z ziem małopolskich w województwie śląskim pozostało jedynie Jaworzno[4][15].

Ważniejsze zmiany administracyjne

  • 1 lutego 1977:
    • zniesiono miasta[12][14]:
    • połączono gminy[13]:
      • Bestwina i Ligota w gminę Czechowice-Dziedzice z siedzibą w Czechowicach-Dziedzicach,
      • Kamieniec i Zbrosławice w gminę Zbrosławice z siedzibą w Zbrosławicach,
      • Kornowac i Lyski w gminę Lyski z siedzibą w Lyskach,
      • Krupski Młyn i Tworóg w gminę Tworóg z siedzibą w Tworogu,
      • Miedźna i Jawiszowice w gminę Brzeszcze z siedzibą w Brzeszczach,
      • Myślachowice i Trzebinia-Siersza w gminę Trzebinia z siedzibą w Trzebini[c],
      • Nakło i Świerklaniec w gminę Świerklaniec z siedzibą w Świerklańcu,
      • Poniszowice i Rudziniec w gminę Rudziniec z siedzibą w Rudzińcu,
      • Rudy i Kuźnia Raciborska w gminę Kuźnia Raciborska z siedzibą w Kuźni Raciborskiej,
    • zmieniono nazwy gmin[13]:
      • Bełk na Leszczyny z przeniesieniem siedziby władz do Leszczyn,
      • Bolesław na Bukowno z przeniesieniem siedziby władz do Bukowna,
      • Suszec na Żory z przeniesieniem siedziby władz do Żor,
    • zniesiono gminy Bojszowy (włączając Bojszowy do Tychów[14]), Byczyna (włączoną do Jaworzna[14]), Chwałęcice (włączając Chwałęcice do Rybnika[14]), Kobiór (włączając Kobiór do Tychów[14]), Kromołów (włączoną do Zawiercia[14]), Ochojec, Ornontowice, Przyszowice i Żernica[13],
    • utworzono gminy[13][14]:
  • 1 października 1982[16][17][18]:
    • odtworzono miasto Poręba oraz gminy Bestwina i Miedźna,
    • nazwę gminy Żory zmieniono z powrotem na Suszec z powtórnym przeniesieniem siedziby władz do Suszca;
  • 15 marca 1984 odtworzono miasto Sławków[19];
  • 2 kwietnia 1991:
    • odtworzono miasta Bieruń i Lędziny oraz gminy Bojszowy, Kobiór, Krupski Młyn, Ornontowice i Wyry[20],
    • nazwę gminy Bukowno zmieniono z powrotem na Bolesław z powtórnym przeniesieniem siedziby władz do Bolesławia[21];
  • 1 stycznia 1992:
    • odtworzono miasta Rydułtowy i Wojkowice oraz gminę Goczałkowice-Zdrój[22],
    • połączono w gminy wiejsko-miejskie jednoimienne miasta i gminy ze wspólnymi władzami: Brzeszcze, Chrzanów, Czechowice-Dziedzice, Kuźnia Raciborska, Leszczyny (zmieniając nazwę miasta i gminy na Czerwionka-Leszczyny), Libiąż, Łazy, Ogrodzieniec, Olkusz, Pszczyna, Siewierz, Toszek, Trzebinia i Wolbrom[23];
  • 1 stycznia 1993 utworzono gminę Jejkowice z części gminy Gaszowice oraz odtworzono gminę Kornowac[24];
  • 30 grudnia 1994[25]:
    • utworzono gminę Chełm Śląski z części Mysłowic,
    • odtworzono miasta Imielin, Miasteczko Śląskie i Pszów oraz gminę Marklowice;
  • 1 stycznia 1997 odtworzono miasto Radlin oraz zmieniono nazwę gminy Tąpkowice na Ożarowice[26];
  • 1 stycznia 1998 odtworzono miasto Radzionków[27].
Remove ads

Podział administracyjny

Podsumowanie
Perspektywa
Więcej informacji Gmina, Rodzaj gminy ...

Urzędy rejonowe

W 1990 w całym kraju utworzono sieć urzędów rejonowych[29][30]. Pod koniec 1998 w województwie katowickim działały następujące urzędy rejonowe[31][32][33]:

  • w Będzinie dla gmin Bobrowniki i Psary oraz miast Będzin, Czeladź, Dąbrowa Górnicza, Sosnowiec i Wojkowice;
  • w Chrzanowie dla gmin Babice, Chrzanów, Libiąż i Trzebinia oraz miasta Jaworzno;
  • w Gliwicach dla gmin Gierałtowice, Ornontowice, Pilchowice, Rudziniec, Sośnicowice, Toszek i Wielowieś oraz miast Gliwice, Knurów, Pyskowice i Zabrze;
  • w Katowicach dla gminy Chełm Śląski oraz miast Bytom, Chorzów, Imielin, Katowice, Mysłowice, Radzionków, Ruda Śląska, Siemianowice Śląskie i Świętochłowice;
  • w Olkuszu dla gmin Bolesław, Klucze, Olkusz i Wolbrom oraz miast Bukowno i Sławków;
  • w Pszczynie dla gmin Bestwina, Brzeszcze, Czechowice-Dziedzice, Goczałkowice-Zdrój, Miedźna, Pawłowice, Pszczyna i Suszec;
  • w Raciborzu dla gmin Krzanowice, Krzyżanowice, Kuźnia Raciborska, Nędza, Pietrowice Wielkie i Rudnik oraz miasta Racibórz;
  • w Rybniku dla gmin Czerwionka-Leszczyny, Gaszowice, Jejkowice, Kornowac, Lyski i Świerklany oraz miast Rybnik i Żory;
  • w Tarnowskich Górach dla gmin Krupski Młyn, Ożarowice, Świerklaniec, Tworóg i Zbrosławice oraz miast Miasteczko Śląskie, Piekary Śląskie i Tarnowskie Góry;
  • w Tychach dla gmin Bojszowy, Kobiór i Wyry oraz miast Bieruń, Lędziny, Łaziska Górne, Mikołów, Orzesze i Tychy;
  • w Wodzisławiu Śląskim dla gmin Godów, Gorzyce, Lubomia, Marklowice, Mszana i Zebrzydowice oraz miast Jastrzębie-Zdrój, Pszów, Radlin, Rydułtowy i Wodzisław Śląski;
  • w Zawierciu dla gmin Łazy, Mierzęcice, Ogrodzieniec, Pilica, Siewierz i Żarnowiec oraz miast Poręba i Zawiercie.
Remove ads

Ludność

Podsumowanie
Perspektywa

Województwo katowickie było najludniejsze w Polsce[1]. Pod względem gęstości zaludnienia zajmowało trzecie miejsce w kraju, po łódzkim i warszawskim[34]. Reforma administracyjna spowodowała wzrost poziomu urbanizacji, zarówno dzięki wcieleniu niektórych gmin do miast, jak i dzięki odłączeniu słabo zurbanizowanych północnych i południowych terenów województwa oraz przyłączeniu zurbanizowanej i uprzemysłowionej części województwa krakowskiego[34]. Górnośląski Okręg Przemysłowy tworzył największą w Polsce aglomerację, zamieszkaną na początku lat 80. przez ok. 2,5 mln ludzi[35]. Przyrost naturalny niezmiennie należał do najniższych w Polsce i pod koniec lat 80. spadł do 2‰[34], a w latach 90. stał się on ujemny i w 1997 wyniósł -0,48‰[36]. Najwięcej mieszkańców województwo katowickie miało w 1992 – według stanu na 30 czerwca tego roku liczba ludności województwa wyniosła 4009,1 tys. osób[37].

Więcej informacji Rok, Liczba ludności ...
Remove ads

Gospodarka

Podsumowanie
Perspektywa

Reforma administracyjna wzmocniła wybitnie przemysłowy charakter województwa[63]. W połowie lat 70. skupiało ono ponad 17% ogółu zatrudnionych w przemyśle Polski (1975) i wytwarzało 16% produkcji przemysłowej kraju (1976)[63][1]. W 1990 region dostarczał 97,6% krajowego wydobycia węgla kamiennego, 39,6% produkcji koksu, 100% cynku i ołowiu (1989), 56,6% stali, 53,2% wyrobów walcowanych, 48,7% samochodów osobowych oraz 23,3% energii elektrycznej[63].

Po 1989 wiele zakładów przemysłowych Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego zostało zamkniętych[64]. Restrukturyzacja przemysłu spowodowała zmiany w strukturze zatrudnienia regionu i w 1998 liczba zatrudnionych w przemyśle oraz usługach zrównała się[64].

Rolnictwo odgrywało w gospodarce regionu rolę drugoplanową[65]. W 1975 użytki rolne zajmowały 51,4% obszaru województwa, w tym grunty orne 38,6%; dekadę później odpowiednio 48,7% i 37,8%[65][66]. Według spisu powszechnego z 1978 w rolnictwie zatrudnione były w województwie 90 862 osoby, na których utrzymaniu pozostawało dalszych 47 127 osób; łącznie ludność rolnicza stanowiła wówczas 3,8% ludności województwa katowickiego[67]. Zgodnie z wynikami spisu z 1988, jedynie 38 tys. mieszkańców województwa (niespełna procent) żyło wyłącznie z rolnictwa[34].

Pod koniec 1991 w województwie zarejestrowanych było 116 313 bezrobotnych (stopa bezrobocia 6,6%), pod koniec 1997 – 103 720 (stopa bezrobocia 6,4%)[68].

W 1990 w województwie katowickim eksploatowanych było 1590 km linii kolejowych oraz 11 036 km dróg samochodowych o nawierzchni twardej[69]. W tym czasie w województwie zarejestrowanych było 624,3 tys. samochodów osobowych, 9,4 tys. autobusów, 76,9 tys. samochodów ciężarowych oraz 101 tys. motocykli i skuterów[70]. Do 1997 długość linii kolejowych spadła do 1398 km (w tym 1175 km zelektryfikowanych i 39 km wąskotorowych), natomiast długość dróg kołowych wzrosła do 14 053 km (12 081 km o nawierzchni twardej, w tym 10 823 km o nawierzchni ulepszonej, oraz 1972 km gruntowych)[71]; zarejestrowanych było wówczas 1 186 095 pojazdów silnikowych, w tym 881 413 samochodów osobowych, 33 011 motocykli i skuterów, 7281 autobusów, 102 045 samochodów ciężarowych i osobowo-ciężarowych oraz 26 117 ciągników rolniczych[72].

Remove ads

Władze

Pierwsi sekretarze Komitetu Wojewódzkiego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej[73]:

Wojewodowie[74]:

Remove ads

Herb

Thumb
Herb województwa katowickiego

Od 9 maja 1997 województwo katowickie posiadało herb, nadany rozporządzeniem wojewody katowickiego Eugeniusza Ciszaka z dnia 22 kwietnia 1997[75]. Przedstawiał on złotego orła w błękitnym polu[75].

Zobacz też

Uwagi

  1. [a]
    Imielin został następnie z dniem 1 lutego 1977 włączony do Mysłowic (Dz.U. z 1977 r. nr 3, poz. 15).
  2. [b]
    Z dniem 1 stycznia 1993 Trzebiesławice przyłączono do Dąbrowy Górniczej (Dz.U. z 1992 r. nr 100, poz. 500).
  3. [c]
    Nazwa miasta Trzebinia-Siersza została z dniem 1 lutego 1977 zmieniona na Trzebinia (M.P. z 1977 r. nr 2, poz. 16).
  4. [d]
    Spis powszechny.
  5. [e]
    Spis metodą reprezentacyjną.

Przypisy

Bibliografia

Loading related searches...

Wikiwand - on

Seamless Wikipedia browsing. On steroids.

Remove ads
Remove ads