Kurzawka polna

Kurzawka polna, kurzawka węgierska (Bovista graveolens Schwalb) – gatunek grzybów z rodziny purchawkowatych (Lycoperdaceae)^[1]. Przez laików często błędnie uważany za purchawki. Różni się od nich brakiem płonnej części (trzonu pod owocnikiem)^[2].

Kurzawka polna

Morfologicznie jest nie do odróżnienia od kurzawki czerniejącej
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	grzyby
Typ	podstawczaki
Klasa	pieczarniaki
Rząd	pieczarkowce
Rodzina	purchawkowate
Rodzaj	kurzawka
Gatunek	kurzawka polna
Nazwa systematyczna
Bovista graveolens Schwalb Lotos 41: 53 (1893)

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Bovista, Lycoperdaceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi^[1].

Po raz pierwszy zdiagnozował go w 1893 r. Carl Schwalb, nadając mu nazwę Lycoperdon coloratum. Według Index Fungorum jest to takson niepewny^[1]. Polskie nazwy nadał Feliks Teodorowicz w 1939 r.^[3]

Morfologia

Owocnik

Kulisty, czasem garbkowaty lub nieco w górnej części spłaszczony, czasami pofałdowany, o średnicy 3–7 cm, bez sznura grzybniowego, ale dojrzałe okazy czasem mogą mieć resztki strzępek. Egzoperydium początkowo białe, potem kremowe, cienkie, gładkie lub drobno ziarniste, ze spłaszczonymi wybrzuszeniami i ziarenkowatymi wklęsłościami, w których występują nieregularne, bardzo krótkie i ostre wyrostki. Dość wcześnie odpada, ale na okazach rosnących na stanowiskach osłoniętych od wiatru utrzymuje się dłużej; wówczas takie stare egzoperydium ma barwę od czarnokasztanowej do czarnej. Wewnętrzna warstwa perydium (endoperydium) pergaminowata i sprężyście napięta, elastyczna, o barwie ochrowobrunatnej, szarobrązowej, umbrowej lub brązowawej z czerwonawym odcieniem. W dojrzałym owocniku gleba ciemnokawowa z purpurowym odcieniem. Podglebia brak. Dojrzałe okazy z małym i kolistym otworem na szczycie, który później nieregularnie rozszerza się^[4].

Cechy mikroskopowe

Wysyp zarodników czarnobrązowy. Bazydiospory 4–5,5 μm, kuliste lub prawie kuliste, gładkie lub punktowane, szkliste z gutulą. Sterygmy szkliste, 8–18 × 1 μm, wygięte w kształcie litery „U” i ostro zakończone. Włośnia ciemnobrązowa z czerwonawym odcieniem, grubościenna, sprężysta, bez jamek, miejscami ze zgrubieniami. Jej główny pień ma średnicę 10–26 μm i są na nim liczne, dichotomiczne rozgałęzienia o końcach ostro zwężających się^[4].

Gatunki podobne

Kurzawka polna może być mylona z kurzawką czerniejącą (Bovista nigrescens). Odróżnia się od niej sterygmami wygiętymi na kształt litery „U”^[4].

Występowanie i siedlisko

Podano stanowiska w niektórych krajach Europy i na dwóch stanowiskach w Ameryce Północnej^[5]. Jest gatunkiem dość rzadkim^[4]. W Polsce w 2003 r. Władysław Wojewoda przytoczył 10 stanowisk^[3], w późniejszych latach podano następne, a bardziej aktualne podaje internetowy atlas grzybów^[6].

Naziemny grzyb saprotroficzny. Występuje na pastwiskach, w lasach świerkowych na piaszczystych wydmach, przy drogach polnych i na miedzach^[3]. W Polsce występuje głównie na siedliskach związanych z gospodarką człowieka: na pastwiskach, ścierniskach i obrzeżach dróg^[4].