Chróścik obnażony

Chróścik obnażony (Stereocaulon vesuvianum Pers.) – gatunek grzybów należący do rodziny chróścikowatych (Stereocaulaceae)^[1]. Ze względu na współżycie z glonami zaliczany jest do porostów^[2].

Chróścik obnażony

Chróścik obnażony (szary) i wzorzec geograficzny (żółty) na skale granitowej
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	grzyby
Typ	workowce
Klasa	miseczniaki
Rząd	misecznicowce
Rodzina	chróścikowate
Rodzaj	chróścik
Gatunek	chróścik obnażony
Nazwa systematyczna
Stereocaulon vesuvianum Pers. Ann. Wetter. Gesellsch. Ges. Naturk. 2: 19 (1811)

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Stereocaulaceae, Lecanorales, Lecanoromycetidae, Lecanoromycetes, Pezizomycotina, Ascomycota, Fungi^[1].

Występuje w wielu odmianach, m.in^[1]:

• Stereocaulon vesuvianum var. nodulosum (Wallr.) I.M. Lamb
• Stereocaulon vesuvianum var. symphycheileoides I.M. Lamb
• Stereocaulon vesuvianum Pers., var. vesuvianum

Nazwa polska według W. Fałtynowicza^[2].

Morfologia

Plecha pierwotna w postaci mączystego nalotu, zanika bardzo wcześnie. Plecha wtórna w postaci nagich lub pilśniowatych podecjów o szarej barwie. Są pojedyncze lub widełkowato rozgałęzione. Mają wysokość 1 – 4, wyjątkowo do 7 cm, na przekroju poprzecznym są obłe lub miejscami nieregularnie spłaszczone. Gęsto wyrastają z nich fyllokladia. Niektóre z nich są drobne; mają średnicę 0,1 – 0,3 mm i ciemne zagłębienie na środku, niektóre są większe, mają średnicę do 1 mm i plamkowate, ciemne zagłębienie oraz zgrubiałe, karbowane brzegi. Fyllokladia są białawe i posiadają soralia. W plesze występują sinice z rodzaju Trebouxia. Cefalodia występują rzadko, są w nich sinice z rodzaju Stigonema^[3].

Czasami (rzadko) na szczytach podecjów występują owocniki w postaci lecideowego apotecjum. Mają średnicę 0,5 – 0,8 mm i płaskie lub nieco wypukła ciemnobrunatne tarczki. Brzeżek apotecjum początkowo jest jasny. W każdym worku powstaje po osiem 4-6 komórkowych zarodników o rozmiarach 25 – 40 × 3 – 3,5 μm^[3].

Kwasy porostowe: atranorin i kwas norstiktowy^[4]

Występowanie i siedlisko

Występuje na wszystkich kontynentach^[5], głównie w tundrze i w górach^[6]. W Polsce dość często występuje tylko w wyższych partiach gór^[3]. Znajduje się na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski. Ma status VU – gatunek narażony na wyginięcie^[7]. Jest w Polsce objęty ochroną całkowitą^[8]. Występowanie chróścika obnażonego w Polsce jest słabo zbadane^[6].

Rośnie głównie na skałach krzemianowych, rzadko na piaszczystej glebie^[3].

Gatunki podobne

Chróściki są łatwe do odróżnienia od innych rodzajów porostów, trudno natomiast rozróżnić poszczególne ich gatunki, są one bowiem morfologicznie bardzo podobne do siebie. Istotną rolę w rozróżnianiu gatunków odgrywają reakcje barwne porostów^[6].