Cieśnina Kunaszyrska

Cieśnina Kunaszyrska^[1][a] (jap. 根室海峡 Nemuro-kaikyō; ros. Кунаширский пролив, Kunaszyrskij proliw) − cieśnina morska oddzielająca rosyjską wyspę Kunaszyr (jap. Kunashiri) w archipelagu Kuryli od półwyspu Shiretoko na japońskiej wyspie Hokkaido.

Cieśnina Kunaszyrska

根室海峡, Кунаширский пролив

Zmiany pór roku w cieśninie Nemuro w 2008 roku
Państwo	Japonia  Rosja
Akweny • Łączy wody • Z wodami	Morza Ochockiego Oceanu Spokojnego
Lądy • Oddziela • Od	Kunaszyr Shiretoko
Wymiary • długość • szerokość	74 km 24–43 km
Głębokość • maksymalna	2500 m
Miejscowości nadbrzeżne	Rausu, Shibetsu
Położenie na mapie Japonii Cieśnina Kunaszyrska
Położenie na mapie Rosji Cieśnina Kunaszyrska
44°00′N 145°19′E

Od 1945 roku przez środek cieśniny biegnie granica morska pomiędzy obu państwami. Jest traktowana arbitralnie ze względu na brak traktatu pokojowego po zakończeniu II wojny światowej oraz spór terytorialny o kilka wysp archipelagu Kuryli Południowych (jap. Hoppō-ryōdo, tłum. Terytoria Północne). Sytuacja ta tworzy rozbieżności i nieporozumienia w międzynarodowym nazewnictwie geograficznym tego regionu oraz okresowe napięcia w stosunkach dwustronnych.

Rosyjskie oraz zachodnie mapy i źródła używają nazw Kunaszyrskij proliw^[b] i Nemuro^[2] dla zwężenia powierzchni wodnej między wyspami Kunaszyr i Hokkaido, od wyjścia cieśniny na Morze Ochockie do połączenia z cieśniną zwaną po rosyjsku proliw Izmieny (jap. Notsuke-suidō), która dzieli obie wyspy na wysokości miasteczka portowego Shibetsu^[c] i półwyspu Notsuke oraz południowego wybrzeża wyspy Kunaszyr (wieś Gołownino i półwysep Wiesłowskij). Odcinek ten ma długość 74 km. Szerokość cieśniny wzrasta stopniowo ku północy, od 24 km do 43 km. Podobnie wzrasta głębokość − na południu, w okolicach proliwu Izmieny wynosi 17-20 m, na północy natomiast sięga do 2500 m^[3].

Źródła japońskie określają nazwą Nemuro całe^[4] przejście wodne łączące Morze Ochockie i Ocean Spokojny, od przylądka Shiretoko do przylądka Nosappu na półwyspie Nemuro^[5] i dzielą je na trzy części:

• północną, łączącą się bezpośrednio z Morzem Ochockim. U wyjścia do tego morza jest ona najszersza (24–43 km) i najgłębsza (ok. 2500 m). Obejmuje obszar wodny pomiędzy japońskim półwyspem Shiretoko a równolegle do niego biegnącym wybrzeżem wyspy Kunaszyr i nosi właściwą japońską nazwę Nemuro i rosyjską Kunaszyrskij proliw. Niektóre mapy (np. mapa Google’a) zaznaczają tę różnicę w nazwie (mając na uwadze granicę), umieszczając nazwę Nemuro jedynie w pobliżu wybrzeża japońskiego, a Kunaszyrskij – rosyjskiego. Po stronie japońskiej nad cieśniną tą znajduje się miasteczko portowe Rausu^[6];
• środkową, znacznie węższą (ok. 17 km) i płytszą (średnio ok. 30–40 m oraz liczne płycizny o głębokości zaledwie kilku metrów) nazywa się po japońsku cieśniną lub kanałem Notsuke, a po rosyjsku proliw Izmieny;
• południową, obejmującą otwartą część wód zatoki Nemuro do przylądka Nosappu (na krańcu półwyspu Nemuro) i bardzo wąskiej (3,7 km) cieśniny Goyōmai (ros. proliw Sowietskij)^[7], która otwiera się na Pacyfik.

Nazewnictwo geograficzne

Zbliżona fonetyka nazw w językach japońskim i rosyjskim (np. jap. Kunashiri; ros. Kunaszyr) w regionie Hokkaido i Kuryli Południowych jest wynikiem późnej kolonizacji (dopiero od końca XVIII wieku) tych terenów zarówno przez Japończyków, jak i Rosjan. W obu językach nakładano wymowę własną (w japońskim stosowano ponadto zapis pismem fonetycznym katakana jako słów obcych lub dopasowywano do zapisu znaki kanji w funkcji fonetycznej ateji) na oryginalne nazwy (ajn. Kina-sir^[8], Kunasiru, Kunasir^[9]) w języku Ajnów, którzy zamieszkiwali te tereny od tysięcy lat^[10].

Kuryle – zaznaczona granica obecna z 1945 roku oraz z lat: 1855 (traktat z Shimody), 1875 (traktat z Petersburga)

Uwagi

1. W niektórych polskich publikacjach dotyczących Japonii (np. Marynarka wojenna w systemie w systemie bezpieczeństwa cesarstwa Japonii lub Systemy ustrojowe państw współczesnych) podana została nazwa japońska Nemuro, obok polskiej nazwy ustalonej przez KSNG.
2. W japońskim nazewnictwie geograficznym „cieśnina Kunashiri” to rosyjska cieśnina o nazwie Cieśnina Katarzyny (ros. proliw Jekatieriny) rozdzielająca wyspy Kunaszyr i Iturup (jap. Etorofu)
3. Na Hokkaido znajdują się dwa miasta o jednobrzmiącej nazwie, ale odmiennej pisowni: Shibetsu (標津) w podprefekturze Nemuro i Shibetsu (士別) w podprefekturze Kamikawa