Cockta

Cockta (wymowa: ˈkòːkta^[1])– słoweński napój typu cola produkowany od 1952 roku. Powstał jako substytut coca-coli. Był pierwszym bezalkoholowym napojem gazowanym w Jugosławii.

Cockta

napój bezalkoholowy
Data powstania	1953
Twórca	Emeril Zelinka
Strona internetowa

Historia

W latach 50. XX wieku popularnością na świecie cieszyła się Coca-Cola. Jugosławia, ze względu na ustrój polityczny, nie dopuszczała na swój rynek produktów tej amerykańskiej marki. Przedsiębiorstwo Slovenija vino postanowiło wprowadzić na rynek własny substytut^[2]. Na pomysł ten wpadł dyrektor firmy, Ivan Deu, który po powrocie ze Stanów Zjednoczonych przywiózł ze sobą do kraju butelkę Coca-Coli^[3]. O opracowanie receptury poproszono Emerila Zelinkę, który przed II wojną światową posiadał firmę produkującą syropy i likiery. Po wojnie jego firma została znacjonalizowana, a on został zatrudniony w Slovenija vino^[2].

Butelka Cockty ze szklanką

Do produkcji wykorzystano występujące naturalnie w Słowenii składniki: mieszankę ziół, karmelizowany cukier, pomarańczę, cytrynę oraz – co wyjątkowe w napojach typu cola – ekstrakt z dzikiej róży^[2]. Początkowo rozważano nazwę „Jugocola”, ale ostatecznie Zelinka wybrał słowo „Cockta”, od angielskiego wyrazu „cocktail”^[2], gdyż napój jest mieszanką wielu składników. Hasło „Cockta Cockta” miało nawiązywać do Coca-Coli^[3]. Napój wprowadzono na rynek 8 marca 1953 roku podczas zawodów skoków narciarskich w Planicy^[4].

Plakat Cockty z 1952 roku

Producenci zachęcali do kupowania cockty zakłady gastronomiczne, hotele, restauracje, kawiarnie, bufety, organizatorów sportowych, właścicieli sklepów fabrycznych, cukiernie i mleczarnie. Restauratorom zalecano mieszanie jej z napojami alkoholowymi, m.in. winem, piwem, wermutem, rumem. Zachęcano konsumentów do wymieniania pustych butelek na pełne, promując picie napoju przez słomkę. Podkreślano, że jest to napój odpowiedni dla dzieci, młodzieży i miłośników napojów bezalkoholowych oraz, że taki napój dla dzieci wcześniej nie istniał, więc powinien być dostępny na placach zabaw, w przedszkolach i na wycieczkach szkolnych. Zapowiadano, że napój będzie sprzedawany na imprezach masowych i w uzdrowiskach. Zachęcano do picia cockty w zakładach przemysłowych, gdyż zwiększał on entuzjazm pracownika i nie męczył go w pracy, w odróznieniu od napojów alkoholowych^[5].

Sprzedawcom rekomendowano cenę w wysokości 20 dinarów za butelkę, zalecając, aby sprzedający zarabiali dzięki większym obrotom, a nie poprzez podnoszenie ceny jednostkowej^[5].

Początkowo słoweńska firma posiadała sprzęt wyłącznie do produkcji wina. Musiała więc dostosować produkcję do przygotowywania i butelkowania napoju. Udana promocja w Planicy spowodowała popularność napoju, przez co zakład pracował na trzy zmiany. W pierwszym roku sprzedano 4 miliony butelek. W połowie lat 50. firma, nie nadążając z produkcją, przekazała licencje innym producentom, którzy rozlewali napój i sprzedawali go w wyznaczonych obszarach^[6].

W 1963 roku w Belgradzie oraz w 1966 w Paliczu powstały dwie rozlewnie napojów bezalkoholowych. W 1967 w Jugosławii działało 90 licencjonowanych producentów, łącznie wytwarzających ponad 75 milionów butelek rocznie^[7].

Problemem okazały się podrabiane etykiety i napoje produkowane przez nielicencjonowanych producentów. Cockta stała się synonimem wszystkich napojów typu cola. Przez pojawianie się na rynku innych produktów zaczynała być ona jako marka kojarzona z gorszą jakością, przez co Slovin (wcześniej Slovenija vino) zaczął stawiać na własną produkcję, wycofując licencję podwykonawcom. Utrzymanie jakości stało się przyczyną spadku produkcji^[7].

Przez lata Cockta pozostawała jedynym bezalkoholowym napojem gazowanym w Jugosławii. W 1968 roku na rynek tego kraju weszły Schweppes oraz Coca-Cola, która rozpoczęła agresywną promocję^[7]. Z powodu spadającej sprzedaży, w latach 70. zmieniono wizerunek napoju. Przedstawiano Cocktę jako napój gaszący pragnienie, podkreślając jednocześnie tradycję: slogany reklamowe podkreślały, że napój ten pije już trzecie pokolenie^[8].

W latach 70. XX wieku cocktę produkowano też w dziewięciu przedsiębiorstwach w Polsce^[9], gdzie napój na bazie jugosłowiańskiej licencji został nazwany Polo Cockta^{[9][10][11][12]}. Sprzedawano jej więcej niż w całej Jugosławii, bo około 80 milionów butelek rocznie. Cockta przez dwa lata była także sprzedawana w Holandii^[9].

W 1983 roku, z okazji 30. rocznicy istnienia Cockty, odmieniono wizerunek oraz po raz pierwszy wprowadzono butelkę PET. W nawiązaniu do premiery napoju w Planicy, Slovin w połączeniu ze Słoweńskim Związkiem Narciarskim zorganizowali zawody w skokach narciarskich o nazwie Pokal Cockta. W turnieju tym brały udział młode talenty, m.in. Primož Ulaga, a pod koniec lat 80. wyniki ogłaszano podczas Pucharu Świata w Planicy^[13]. W 1988 roku w Planicy po raz pierwszy zaprezentowano cocktę w puszce^[14].

W 2000 roku markę wykupiło przedsiębiorstwo Kolinska^[14]. W 2001 roku rozlewnia Cockty została przeniesiona do Rogaškiej Slatiny^[15]. W 2005 firmy Kolinska i Droga połączyły się^[14]. W 2010 roku Atlantic Grupa kupiła firmę Droga Kolinska^[16].