Cool Japan

Cool Japan (jap. クールジャパン Kūru Japan) – odnosi się do aspektów kultury japońskiej, które ludzie spoza Japonii postrzegają jako „fajne”. Strategia Cool Japan jest częścią ogólnej strategii japońskiej marki, mającej na celu rozpowszechnianie atrakcyjności i uroku Japonii na całym świecie. Cel Cool Japan „obejmuje wszystko, od gier, mangi, anime i innych form treści, mody, produktów komercyjnych, kuchni japońskiej i tradycyjnej kultury po roboty, technologie przyjazne dla środowiska i inne zaawansowane technologicznie produkty przemysłowe”^[1][2].

Wieżowiec Roppongi Hills Mori Tower, w którym mieści się organizacja promująca strategię Cool Japan.

Termin ten został opisany jako forma soft power, z możliwością „pośredniego wpływania na zachowanie lub zainteresowania środkami kulturowymi lub ideologicznymi”^[3][4].

Geneza

Począwszy od 1980 roku, po powstaniu japońskiego Ministerstwa Spraw Zagranicznych (MOFA), Japonia zaczęła zwiększać wysiłki w zakresie budowania marki narodowej poprzez wypuszczenie serialu telewizyjnego Oshin, który był japońską operą mydlaną. Serial był również bezpłatnie dystrybuowany poza Japonią i został pozytywnie odebrany w 46 krajach. Dzięki sukcesowi Oshin i wielu innym programom telewizyjnym Japonia z powodzeniem ustanowiła ideę „Cool Japan” jako metody ustalania i poprawy kulturowego postrzegania kraju^[5].

W artykule z 2002 roku w Foreign Policy, zatytułowanym „Japan's Gross National Cool”, Douglas McGray napisał o Japonii jako „odnawiającym się supermocarstwie”, gdy jej wpływy kulturowe rozszerzyły się na arenie międzynarodowej, pomimo problemów gospodarczych i politycznych „straconej dekady”. Badając kulturę młodzieżową i rolę j-popu, mangi, anime, gier wideo, mody, filmu, elektroniki użytkowej, architektury, kuchni i zjawisk związanych z kawaii („słodkością”), takich jak Hello Kitty, McGray podkreślił znaczący kulturowy soft power Japonii, stawiając pytanie o to, jakie przesłanie może przekazać ten kraj. Argumentował również, że recesja w Japonii mogła nawet wzmocnić jej narodowy spokój, ze względu na częściowe zdyskredytowanie dawnych sztywnych hierarchii społecznych i ścieżek kariery w dużych firmach^[6][7].

Odbiór

Po zwróceniu uwagi przez międzynarodowe media, w tym New York Times, który przeprowadził retrospektywę „Year in Ideas: Pokémon Hegemon”, coraz większa liczba bardziej nastawionych na reformy urzędników państwowych i liderów biznesu w Japonii zaczęła odnosić się do „fajnego narodowego brutto” i przyjmować nieoficjalny slogan „Cool Japan”^[8][9][10]. W 2005 roku na konferencji prasowej Minister Spraw Zagranicznych Japonii powiązał ten pomysł z Bhutańską koncepcją „szczęścia narodowego brutto”^[11].

Termin ten zyskał większą popularność w połowie lat dziewięćdziesiątych, gdy NHK rozpoczął serię zatytułowaną Cool Japan Hakkutsu: Kakkoii Nippon!, która do końca 2009 roku doczekała się ponad 100 odcinków^[12]. Na poziomie uniwersyteckim MIT ustanowił projekt badawczy „Cool Japan”, podczas gdy niektóre uniwersytety zachodnie odnotowały wzrost liczby zapisów na japonistykę ze względu na efekt tego terminu^[13][14].

Biuro Promocji Przemysłu Kreatywnego

Japoński rząd określił przemysł kulturowy jako jeden z pięciu potencjalnych obszarów wzrostu^[15]. W czerwcu 2010 r. Ministerstwo Gospodarki, Handlu i Przemysłu powołało nowe Biuro Promocji Przemysłów Kreatywnych w celu promowania branż kulturalnych i kreatywnych jako sektora strategicznego „w ramach jednej, długoterminowej koncepcji „Cool Japan”, w celu koordynowania różnych funkcji rządowych i współpracy z sektorem prywatnym”^[16]. Ministerstwo Gospodarki, Handlu i Przemysłu ogłosiło, że japońska popkultura jest jednym z kluczowych elementów Cool Japan i obejmuje idoli, anime oraz smakoszy klasy B (B級グルメ), którzy spożywają tanie, popularne i łatwo dostępne potrawy^[17].

Wicedyrektor Biura Promocji Przemysłów Kreatywnych powiedział, że celem jego misji jest „promowanie japońskich produktów poprzez wyjątkowość japońskiej kultury” z budżetem w wysokości 19 miliardów jenów tylko na rok 2011^[18][19]. W 2008 roku wydatki publiczne na działalność kulturalną wyniosły 116,9 mld jenów w Korei Południowej, 477,5 mld jenów w Chinach i 101,8 mld jenów w Japonii, co stanowiło odpowiednio 0,79%, 0,51% i 0,12% całkowitych wydatków rządowych^[18].

Cool Japan Fund, oficjalnie „Overseas Demand Development Support Fund”, został utworzony w listopadzie 2013 roku jako podmiot promujący japońskie produkty eksportowe, przy wspólnym finansowaniu z sektora publicznego i prywatnego. W latach 2013–2018 firma zrealizowała 29 projektów inwestycyjnych o wartości 62 miliardów jenów, z czego 85% pochodziło ze środków publicznych. Fundusz ten ma zostać zamknięty do 2034 roku^[20].