Zasłonak pospolity

Zasłonak pospolity (Cortinarius trivialis (Schaeff.) Fr.) – gatunek grzybów należący do rodziny zasłonakowatych (Cortinariaceae)^[1].

Zasłonak pospolity

Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	grzyby
Typ	podstawczaki
Klasa	pieczarniaki
Rząd	pieczarkowce
Rodzina	zasłonakowate
Rodzaj	zasłonak
Gatunek	zasłonak pospolity
Nazwa systematyczna
Cortinarius trivialis J.E. Lange Fl. Agaric. Danic. 5: lll (1940)

Młody okaz z wyraźną zasnówką i silnie śluzowatym trzonem

Blaszki i charakterystyczny trzon (okaz dorosły)

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Cortinarius, Cortinariaceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi^[1].

Po raz pierwszy opisał go w 1940 r. przez duński mykolog Jakob Emanuel Lange i jego diagnoza jest do tej pory aktualna. Później wyróżniane przez niektórych mykologów odmiany i formy są według Index Fungorum synonimami gatunku. Synonimy^[2]:

• Cortinarius collinitus var. trivialis (J.E. Lange) A.H. Sm. (1944)
• Cortinarius trivialis f. repandus (Ricken) Bidaud, Moënne-Locc. & Reumaux (2000)
• Cortinarius trivialis J.E. Lange(1940) f. trivialis
• Cortinarius trivialis var. rickenii Rob. Henry (1976)
• Cortinarius trivialis J.E. Lange (1940) var. trivialis
• Inocybe trivialis (J.E. Lange) M.M. Moser (1953)
• Myxacium collinitum var. repandum Ricken (1915)
• Myxacium triviale (J.E. Lange) M.M. Moser (1969)

Nazwę polską podał Andrzej Nespiak w 1975 r.. W 1999 r. Władysław Wojewoda podał nazwę zasłonak śluzowaty, ale w 2003 r. zaakceptował nazwę nadaną przez A. Nespiaka^[3]

Morfologia

Kapelusz

Średnica 5–12 cm, u młodych okazów dzwonkowaty lub półkulisty z podwiniętym brzegiem, później staje się łukowaty, na koniec płaski z tępym i szerokim garbem. Powierzchnia gładka. Podczas suchej pogody jest błyszczący i ma barwę słomianożółtą, podczas wilgotnej pogody jest śliski i ma barwę od oliwkowej do ochrowożółtobrązowej^[4]. Brzegi kapelusza są jaśniejsze. Czasami młode okazy posiadają niebieskie wybarwienie, szybko jednak zanikające^[5].

Blaszki

Średniogęste, przy trzonie wykrojone, u młodych okazów zakryte białawą zasnówką. Za młodu mają barwę wodnistobrązową ze słabym fioletowym odcieniem, u starszych okazów od rdzawobrązowej do cynamonowobrązowej^[4].

Trzon

Wysokość 5–12 cm, grubość 1–2 cm. Jest pełny, walcowaty, dołem zwężający się. Powierzchnia żółtawa lub rdzawa i pokryta grubą warstwą śluzu. Śluzu tego jest tak dużo, że tworzy poprzeczne wały. Po zaschnięciu powstają z nich ciemniejsze i łuskowate, wstęgowate twory lub poprzeczne opaski. Jest to cecha charakterystyczna dla tego gatunku. W czasie suchej pogody śluz wysycha tworząc na trzonie przeźroczystą błonkę. Pomiędzy blaszkami a zasnówką jest biały i bez śluzu^[4][6].

Miąższ

Białawy lub żółtawy, tylko na wierzchołku kapelusza niebieskawy. Jest twardy i ma mało wyraźny smak i zapach^[4].

Cechy mikroskopowe

Wysyp zarodników rdzawobrązowy^[7].

Cechy mikroskopowe

Zarodniki o kształcie migdałkowatym lub półelipsowatym, słabo brodawkowane. Rozmiar 10–15 × 5–8 μm. Pleurocystyd brak, cheilocystydy podobne kształtem do podstawek^[7].

Gatunki podobne

Mimo dużej liczby gatunków zasłonaków ten jest łatwy do rozpoznania – odróżnia się silną śluzowatością owocników. Jest jeszcze kilka śluzowatych zasłonaków, ale tylko zasłonak pospolity ma charakterystyczny trzon z wieloma poprzecznymi opaskami. Wśród zasłonaków należy do większych^[4].

Występowanie i siedlisko

Występuje w Europie i w Ameryce Północnej. Jest najbardziej rozpowszechniony wśród śluzowatych zasłonaków^[7].

Można go spotkać w lasach liściastych, iglastych i mieszanych, na torfowiskach. Rośnie na ziemi, szczególnie pod jodłą pospolitą, świerkiem pospolitym, topolą osiką, bukami i dębami. Owocniki wytwarza od lipca do października^[4]. Jest grzybem pionierskim, wraz z drzewami, z którymi tworzy mykoryzę zasiedla nieużytki, groble, hałdy i nasypy^[6].

Znaczenie

Grzyb mykoryzowy^[3]. Według niektórych źródeł jest grzybem jadalnym^[4], według innych jednak jest podejrzany o trujące własności. Co prawda nie stwierdzono zatruć tym grzybem, jednak zasłonaki zawierają silnie trującą orellaninę, ponadto może być pomylony z innymi, trującymi gatunkami zasłonaków. Z tego też względu lepiej nie zbierać tego grzyba w celach spożywczych^[5].