Cywilizacja

Cywilizacja – poziom rozwoju społeczeństwa w danym okresie historycznym, który charakteryzuje się określonym poziomem kultury materialnej, stopniem opanowania środowiska naturalnego i nagromadzeniem instytucji społecznych. Stanowi ona najwyższy poziom organizacji społeczeństw, z którymi jednostki identyfikują się. W skład cywilizacji wchodzą mniejsze jednostki, np.: narody, wspólnoty pierwotne czy inne zbiorowości.

Ten artykuł dotyczy rozwoju społeczeństwa. Zobacz też: seria gier komputerowych „Civilization”, serial animowany „Cywilizacja”.

Za przejawy cywilizacji uznaje się:

• zorganizowane życie miejskie
• monumentalne obiekty sakralne
• pismo
• rozwinięty handel
• pewien rodzaj organizacji zajmowanego terytorium.

Definicja samej cywilizacji, czy też określenie liczby cywilizacji, które istniały, bądź istnieją obecnie na Ziemi, jest sporna i różni się pomiędzy autorami.

Cywilizacja to trzeci i ostatni etap rozwoju ludzkości według Lewisa Morgana.

W propagandzie i publicystyce istnieją też takie pojęcia jak:

• cywilizacja życia
• cywilizacja śmierci
• cywilizacja medialna.

Teorie cywilizacji

Feliks Koneczny

Według Feliksa Konecznego cywilizacja jest to „metoda ustroju życia zbiorowego”. Nie łączy on jej zatem z poziomem rozwoju, ale z zasadami określającymi całokształt współżycia społecznego i pojęciami abstrakcyjnymi, do jakich odwołuje się społeczność, uzasadniając te zasady. W obrębie tak określonych cywilizacji mogą powstawać różne kultury, będące odmianami cywilizacji. Podobnie jak później Samuel P. Huntington uważa on, że naturalnym stanem między cywilizacjami jest walka lub rywalizacja^[1], jednak jej przyczyny widzi nie tylko w różnicach religijnych, ale w innym podejściu do wszystkich dziedzin życia. Koneczny wyróżnia 22 cywilizacje historyczne; współcześnie (czyli w pierwszej połowie XX wieku, bo wtedy Koneczny pisał swoje dzieła) istnieje według niego siedem^[2] z nich:

• cywilizacja bramińska
• cywilizacja żydowska
• cywilizacja chińska
• cywilizacja turańska
• cywilizacja bizantyńska
• cywilizacja łacińska (odpowiednik cywilizacji zachodniej)^[3],
• cywilizacja arabska.

Samuel Huntington

Mapa cywilizacji, oparta na publikacji Samuela Huntingtona „Zderzenie cywilizacji”. Poszczególne kolory oznaczają cywilizacje:

     zachodnią

     prawosławną

     latyno-amerykańską

     islamską

     afrykańską

     hinduistyczną

     buddyjską

     chińską

     japońską

Pozostałe kolory (np. jasnozielony, żółty i turkusowy) wskazują na obszary kultur z defektami, w których mogą nastąpić zderzenia cywilizacji (byłe kolonie brytyjskie, Turcja, Izrael, Etiopia, Haiti). Uwaga: Siedmiogród, Zachodnia Ukraina, północna Serbia i inne obszary według opracowania Huntingtona należą do cywilizacji zachodniej

W ujęciu Samuela Huntingtona wyróżnić możemy współcześnie dziewięć^[4] cywilizacji:

• cywilizacja zachodnia
• cywilizacja latynoamerykańska
• cywilizacja prawosławna lub bizantyjska
• cywilizacja afrykańska
• cywilizacja islamska
• cywilizacja hinduistyczna
• cywilizacja buddyjska
• cywilizacja chińska
• cywilizacja japońska.

Różnice kulturowe między nimi, wynikające głównie z odmiennych religii, powodują ciągłe konflikty w miejscu, w którym się ze sobą stykają.

Zobacz więcej w artykule Historia Ziemi, w sekcji Cywilizacja.

Cywilizacje pozaziemskie

Niektórzy naukowcy prowadzą także rozważania nad cywilizacjami w szerszej niż ziemska skali. Rosyjski naukowiec Nikołaj Kardaszow zaproponował podział cywilizacji według stopnia ich zaawansowania technologicznego (skala Kardaszowa)^[5].

Niemiecki astrofizyk i radioastronom Sebastian von Hoerner sugerował (w 1961)^[6], że średni czas trwania cywilizacji wynosi 6500 lat. Po tym czasie zanika ona według niego z przyczyn zewnętrznych (zagłada życia na planecie, zagłada jedynie istot rozumnych) lub wewnętrznych (degeneracja psychiczna lub fizyczna). Według niego na nadającej się do zamieszkania planecie (jedna na 3 miliony gwiazd) występuje następstwo gatunków technologicznych w dystansie czasowym rzędu setek milionów lat, a każda z nich „produkuje” średnio 4 gatunki technologiczne. Przy takich założeniach średnia odległość między cywilizacjami w naszej Galaktyce wynosi 1000 lat świetlnych^{[7][8][9][10]}.

Badania nad równaniem Drake’a prowadzone w 2010 roku przez włoskiego astronoma Claudio Maccone(inne języki) wskazują na prawdopodobne istnienie w Drodze Mlecznej 4590 cywilizacji, a przeciętna odległość między nimi ma wynosić 2670 lat świetlnych^[11].

Zobacz też

Informacje w projektach siostrzanych

Multimedia w Wikimedia Commons

Cytaty w Wikicytatach

Definicje słownikowe w Wikisłowniku

• kultura
• państwo uniwersalne
• paradoks Fermiego
• równanie Drake’a