Czeskie Siły Powietrzne

Siły Powietrzne Armii Republiki Czeskiej (cz. Vzdušné síly Armády České republiky) – wojska lotnicze, będące jednym z rodzajów Czeskich Sił Zbrojnych, powstałe w wyniku podzielenia lotnictwa Czechosłowacji (Československé letectvo) w 1993 roku. Zadaniem jest obrona granic i przestrzeni powietrznej. Zadanie realizuje się przez Natowski Zintegrowany System Obrony Przeciwlotniczej i Przeciwrakietowej. W czasie pokoju wspierane są systemy ratownictwa, likwidacja katastrof i klęsk żywiołowych, współpraca z innymi służbami mundurowymi oraz przewóz osób VIP. Będąc członkiem NATO i UE wydzielone są jednostki skierowane do operacji sojuszniczych w tym misji zagranicznych i ćwiczeń^[1].

Siły Powietrzne Armii Republiki Czeskiej
Vzdušné síly Armády České republiky

Insygnia Czeskich Sił Powietrznych
Państwo	Czechy
Data sformowania	1993
Dane podstawowe
Obecny dowódca	Generał dywizji Petr Čepelka

Historia

Tradycja czeskich sił powietrznych nawiązuje do Korpusu Lotniczego Armii Czechosłowackiej, który został sformowany 30 października 1918 roku. W roku przekazania części sprzętu dla Słowacji została znacznie zmniejszona liczba sprzętu i personelu. Jednostki powstałe to Mieszany Korpus Lotniczy, Dwie Dywizje Obrony Powietrznej, Lotniczy Pułk Szkolny, Lotniczy Pułk Transportowy. W okresie międzywojennym Czechosłowacja produkowała samoloty Bloch MB.200, myśliwskie Avia B-534 (424) i Bk-534 (113). Po drugiej wojnie światowej Czechosłowackie Siły Powietrzne były wyposażone w samoloty bojowe i szkolne: Supermarine Spitfire, Avia S-199, Jak-23, MiG-15, MiG-17, MiG-19, MiG-21, MiG-23, MiG-29, Su-7, Su-22, Su-25,L-29, L-39, transportowe i pasażerskie: Tu-154, Tu-134, An-12, An-26, An-30, L-411. Używano również bojowych śmigłowców Mi-24, wielozadaniowych Mi-2 oraz śmigłowców Mi-8 i Mi-17. Większość sprzętu radzieckiego zostało wycofane do końca XX wieku^[2].

Po rozpadzie Czechosłowacji armia niepodległych Czech wypożyczyła w czerwcu 2004 roku szwedzkie samoloty JAS 39 Gripen, które obecnie stanowią główną siłę bojową lotnictwa. Dierżawa opiewała 14 samolotów z czego dwa z tej liczby miało być szkolne, a dwanaście bojowe. Wiązało się to ograniczonymi środkami finansowymi. Rozpoczynając służbę w kwietniu 2005 na tych maszynach Czeskie Siły Powietrzne były pierwszym zagranicznym użytkownikiem tych samolotów. W marcu 2014 roku przedłużono pierowtną dziesięciotletnią umowę najmu o kolejne 12 lat z możliwością kolejnego przedłużenia o kolejne dwa lata. Doszło również do modernizacji samolotów o środki bojowe pozwalające atakować cele naziemne, Zamontowano również system wymiany danych LVT-4 w stanardzie Link-16, nową awionikę MS20, radioację CM/CP 107E, transpondery z modami Mode-5 i Mode-S. W roku 2025 minie czas wykorzystania podstawowego uzbrojenia samolotów AIM-9M Sidewinder. Zostanie on zastąpiony IRIS-T.^[3]

Zakupiono również własne samoloty L-159 ALCA, które stanowiią uzupełnienie w liczbie 72 sztuk. Pozwoliło to utrzymać rodzimy przemysł lotniczy. W 2013 roku ze względu na zbyt dużą ich liczbę podjęto decyzję o ich redukcji do 19 sztuk. Część maszyn zostało zmagazynowanych i wystawione na sprzedaż. Sześć sztuk przebudowano na szkolne L-159T1. Ich główne zdolności to atak celów naziemnych. Po roku 2025 planowany jest remont generalny po przelocie 6000 godzin^[4].

Ministerstwo Obrony Narodowej szkoli pilotów w zakresie pilotażu początkowego i zaawansowanego w Centrum Szkolenia Lotniczego. Siły Powietrzne prowadzą jedynie szkolenie bojowe i treningi operacyjne. Wykorzystywane do tego celu są samoloty L-39ZA Albatros w liczbie czterech i cztery L-159T1 ALCA^[5].

Do przewozu osób VIP wykorzystywało się Tu-154 dla który w celu zastąpienia zakupiono dwa A319CJ, An-26 zastąpiły C-295M^[5] W dniu 2 września 2020 roku Czechy zakończyły eksploatacje samolotów pasażerskich Jak-40.Ceremonia ich pożegnania odbyła się na terenie 24. bazy lotnictwa transportowego na lotnisku Praga-Kbely^[6].

Z powodu braku odpowiedniego środka transportu nie jest możliwy strategiczy transport wielkogabarytowy. Braki te są uzupełniane dzięki porozumieniom międzynardowym o samolotach transportowych - SALIS^[7].

1 lipca 1997 rok utworzone zostało Dowództwo Sił Powietrznych w Sztabie Generalnym, a po wstąpieniu do NATO 12 marca 1999 roku rozpoczął się proces formowania baz i eskadr lotniczych w miejsca zgrupowań i pułków. 1 grudnia 2003 roku siły lądowe i siły powietrzne zostały połączone. W ten sposób powstały Wspólne Siły Armii Republiki Czeskiej z wspólnym dowództwem, jednak z powodu kontrowersji związanych z finansowaniem takiej organizacji ponownie rozdzielono dowództwa 1 lipca 2013 roku. Zredukowano również stan liczebny, a jednostki rozwiązywano i relokowano w inne miejsca stacjonowania^[2].

Dwadziesciajeden śmigłowców Mi-24W zakupiono w latach 1985-1989. Z powodu ich zużycia zostały wycofane z na początku XXI wieku z czego sprzedano sześć do Afganistanu, a siedem do Libii. W zamian za długi Rosja dostarczyła nowe Mi-171Sh i Mi-35, które przyjęto w październiku 2008 roku do służby, a w 2018 przeszły remont z modernizacją awioniki^[7].

Czechy dysponują także polskimi śmigłowcami Sokół PZL W-3 i PZL Mi-2 z wymiany barterowej z Polską z 1995 roku. W zamian uzyskano myśliwce MiG-29, które zostały wycofane w czechach. Jeden z śmigłowców Sokół rozbił się 12 lutego 2001 roku^[8].

W lipcu 2019 czeski minister obrony Lubomír Metnar podpisał kontrakt na zakup dwóch samolotów transportowych Airbus C295 mają one zostać dostarczone w latach 2020–2021.^[9]

Organizacja

Saab Gripen w barwach Czeskich Sił Powietrznych

PZL W-3 Sokół

Na samym szczycie organizacji jest Dowództwo Sił Powietrznych. Jest ono częścią Sztabu Generalnego Armii Republiki Czeskiej. Podlega bezpośrednio Ministerstwu Obrony Republiki Czeskiej. Organizuje ono szkolenia, rozwój jednostek, przygotowanie personelu. W składzie dowództwa znajduje się: Sztab, Inspektorat Bezpieczeństwa Lotów, Wydział Planowania i Zarządzania, Wydział Wsparcia. Limity narzucone przez traktat CFE to 230 samolotów i 50 śmigłowców przy maksymalnej liczbie 4300 personelu. Na rok 2017 stan lotnictwa to 112 samolotów i śmigłowców. Bazy lotnicze dzielą się na trzy główne: Čáslav, Náměšť nad Oslavou, Praga–Kbely; pięć zapasowych: Bechynĕ, Chrudim, Pilzno-Líne, Prościejów i Przerów^[10].

• Dowództwo Sił Powietrznych – Praga
  • 21 Baza Lotnictwa Taktycznego Zvolenská – Čáslav
    • 211 Eskadra Lotnictwa Taktycznego – Jas-39C/D Gripen
    • 212 Eskadra Lotnictwa Taktycznego – L-159A ALCA, L-159T1/T2 ALCA
    • 213 Eskadra Szkolna – L-159A ALCA, L-159T1/T2 ALCA
  • 22 Baza Śmigłowcowa Biskajská. lznamest.army.cz. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-09-15)]. – Náměšť nad Oslavou
    • 221 Eskadra Śmigłowcowa – AH-1Z, UH-1Y^[11]
    • 222 Eskadra Śmigłowcowa – Mi-17/171Sh
  • 24 Baza Lotnictwa Transportowego. zdl.army.cz. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-01-04)]. – Praga–Kbely
    • 241 Eskadra Lotnictwa Transportowa – A319CJ
    • 242 Eskadra Lotnictwa Transportowego i Specjalnego – CASA C-295, L-410FG/UVP-E
    • 243 Eskadra Śmigłowicowa – Mil Mi-8S, Mi-17, W-3A
    • Grupa Poszukiwawczo-Ratownicza Plzeň – W-3A
  • 25 Pułk Rakietowej Obrony Powietrznej – Strakonice
  • 26 Pułk Dowodzenia i Naprowadzania – Stará Boleslav. bvrpz.army.cz. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-08-10)].
  • Pardubice Airfield Authority

Centrum Szkolenia Lotniczego (CLV) Pardubice, EV-97, 8xZ-142C-AF, 7xL-39C, 9xEnstom 480B-G, L-410 UVP, 3xMi-17, od 2004 szkolenie prowadzi zewnętrzna firma.

Stopnie Wojskowe

Hierarchia Stopni Wojskowych w Czeskich Siłach Powietrznych^[12]

Stopień Czeski	Odpowiednik Angielski	Odpowiednik Polski
Generálové / General / Generałowie
Armádní Generál	General	Generał
Generálporučik	Lieutenant General	Generał Broni
Generálmajor	Major General	Generał Dywizji
Brigádni Generál	Brigadier General	Generał Brygady
Vyšší Důstojníci / Senior Officers / Oficerowie Starsi
Pulkovník	Colonel	Pułkownik
Podpulkovník	Lieutenant Colonel	Podpułkownik
Major	Major	Major
Nižší Důstojníci / Lower Officers / Oficerowie Młodsi
Kapitán	Captain	Kapitan
Nadporučík	First Lieutenant	Porucznik
Poručík	Lieutenant	Podporucznik
Praporčíci / Non-commissioned Officers / Podficerowie Starci, Chorążowie
Štábní Praporčík	Chief Master Sergeant	Starszy Chorąży
Nadpraporčík	Senior Master Sergeant	Chorąży
Praporčík	Master Sergeant	Młodzy Chorąży
Nadrotmistr	Technical Sergeant	Starszy Sierżant
Rotmistr	Staff Sergeant	Sierżant
Poddůstojníci / Junior non-commissioned Officers / Podoficerowie Młodsi
Rotný	Senior Airman	Plutonowy
Četař	Airman First Class	Starszy Kapral
Desátnik	Airman	Kapral
Mužstvo / Privates / Szeregowi
Svobodník	Airman Basic	Starszy Szeregowy
Vojín		Szeregowy

Wyposażenie

Aero L-159 ALCA

Airbus A319CJ oraz JAS 39 Grippen

Mi-171Sh

Samolot	Kraj pochodzenia	Zdjęcie	Typ	Wersje	W służbie[13][14]	Uwagi
Samoloty Myśliwskie
JAS 39 Gripen	Szwecja		samolot myśliwski	JAS 39C	12
Aero L-159	Czechy		treningowy bliskiego wsparcia	L-159A	16
Specjalnego przeznaczenia
Let-410	Czechy		rekonesans	L-410FG	2
Samoloty transportowe
CASA C-295	Hiszpania		transport	C-295M	6
Let L-410	Czechy		transport	L-410UVP-E	4
Samoloty szkoleniowe-treningowe
JAS 39 Gripen	Szwecja		trening bojowy	JAS 39D	2
Aero L-159	Czechy		treningowy	L-159T1	8
Śmigłowce
Mi-8	ZSRR  Rosja		śmigłowiec transportowy	Mi-17 Mi-171	21
Bell AH-1Z Viper	Stany Zjednoczone		śmigłowiec bojowy	AH-1Z	4
Bell UH-1Y Venom	Stany Zjednoczone		śmigłowiec użytkowy	UH-1Y	4
PZL W-3 Sokół	Polska		śmigłowiec użytkowy	PZL W-3A	10

Wycofane

• Antonov An-24V
• Antonov An-26
• Tupolev Tu-154M Careless #1003 i #1016
• Aero L-29 Delfin
• Antonov An-30 Clank
• Mikojan-Gurewicz MiG-21 (1956-2006)
• Suchoj Su-22
• Suchoj Su-25
• Jak-40
• CL-601-3A
• Mi-24DU/V/Mi-35