Czubajeczka cuchnąca

Czubajeczka cuchnąca (Lepiota cristata (Bolton) P. Kumm.) – gatunek grzybów z rodziny pieczarkowatych (Agaricaceae)^[1].

Czubajeczka cuchnąca

Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	grzyby
Typ	podstawczaki
Klasa	pieczarniaki
Rząd	pieczarkowce
Rodzina	pieczarkowate
Rodzaj	czubajeczka
Gatunek	czubajeczka cuchnąca
Nazwa systematyczna
Lepiota cristata (Bolton) P. Kumm. Führ. Pilzk. : 137 (Zwickau, 1871)

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Lepiota, Agaricaceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi^[1].

Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1788 r. James Bolton nadając mu nazwę Agaricus cristatus. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w roku 1871 Paul Kummer, przenosząc go do rodzaju Lepiota^[1].

Ma około 20 synonimów^[2].

Nazwę polską nadał Władysław Wojewoda w 2003 r^[3].

Morfologia

Kapelusz

O średnicy 3–4 cm. Wysuwa się z gleby początkowo w postaci zamkniętego stożka i stopniowo rozwija do rozpostartego kapelusza o wyodrębnionym, garbkowatym środku. Garbek ma intensywnie brązowoczerwone lub ciemnoochrowe zabarwienie. Powierzchnia reszty kapelusza biaława, pokryta jasnoochrowymi łuskami^[4]. Na miejscach bogatych w związki azotowe (np. na pryzmach kompostowych) może wytwarzać bardzo duże owocniki o średnicy kapelusza do 8 cm^[5].

Blaszki

Białawe, nie przyrastają do trzonu, ściśnięte i lekko wybrzuszone^[4].

Trzon

Smukły, cylindryczny, u podstawy maczugowato zgrubiały. Nie przekracza 7 cm wysokości i około 0,5 cm grubości. Powierzchnia kremowobiała, pokryta nielicznymi kosmkami ubarwionymi jak kapelusz. U młodszych osobników występuje pod kapeluszem cienki, błoniasty i lejkowato wzniesiony pierścień, który z wiekiem zanika. Trzon początkowo jest pełny, u starszych okazów pusty^[5].

Miąższ

Biały, tylko w korze trzonu cielistoróżowy. Wydziela silny, nieprzyjemny zapach podobny do zapachu purchawek^[5].

Wysyp zarodników

Biały. Zarodniki w kształcie klina lub kuliste, gładkie, o rozmiarach 5–8 × 3–5 μm, silnie lub słabo dekstrynoidalne. Cheilocystydy maczugowate o rozmiarach do około 25 × 10 μ, pleurocystyd brak^[6].

Występowanie i siedlisko

Poza Antarktydą występuje na wszystkich kontynentach, a także na wielu wyspach^[7]. W Europie Środkowej gatunek pospolity, prawdopodobnie jest najczęściej spotykanym gatunkiem czubajeczek^[5].

Rośnie w grupach wzdłuż trawiastych dróg leśnych, w ogrodach, zaroślach, na pastwiskach i w lasach wszystkich typów.Występuje także w składach drzewa, na pryzmach kompostowych, szczególnie często w miejscach wzbogaconych w związki azotowe. Często występuje w towarzystwie niecierpka drobnokwiatowego, pokrzywy, bzu czarnego^[5]. Owocniki wytwarza od maja do października^[3].

Znaczenie

Saprotrof^[3]. Grzyb niejadalny^[4].

Gatunki podobne

• czubajeczka tarczowata (Lepiota clypeolaria), która ma włóknistą strukturę na trzonie^[4].
• istnieje wiele podobnych morfologicznie gatunek czubajeczek (np. czubajeczka kasztanowata L. castanea, czubajeczka brązowożółta L. boudieri)^[8]. Czubajeczkę cuchnącą można od nich odróżnić po wyjątkowo dobrze wykształconym białym pierścieniu. Jednak okazy, u których pierścień zanikł można w pewny sposób rozpoznać tylko na podstawie badań mikroskopowych^[5].