Daniel Kahneman

Daniel Kahneman (ur. 5 marca 1934 w Jafie, zm. 27 marca 2024^[1]) – izraelsko-amerykański psycholog i ekonomista, laureat Nagrody Banku Szwecji im. Alfreda Nobla w dziedzinie ekonomii w 2002 roku^[2].

Daniel Kahneman

Państwo działania	Stany Zjednoczone, Izrael
Data i miejsce urodzenia	5 marca 1934 Jafa, Palestyna
Data śmierci	27 marca 2024
profesor
Specjalność: psychologia, ekonomia
Alma Mater	Uniwersytet Kalifornijski w Berkeley
Uczelnia	Uniwersytet Princeton, Uniwersytet Hebrajski w Jerozolimie
Odznaczenia
Nagrody
Nagroda Banku Szwecji im. Alfreda Nobla w dziedzinie ekonomii

Życiorys

Urodził się 5 marca 1934 w Jafie (obecnie część miasta Tel Awiw-Jafa), w ówczesnym Brytyjskim Mandacie Palestyny.

Doktorat z psychologii obronił na Uniwersytecie Kalifornijskim w Berkeley w 1961, od 1993 aż do śmierci był profesorem psychologii na Uniwersytecie w Princeton. Był też wykładowcą Uniwersytetu Hebrajskiego w Jerozolimie i współpracownikiem kilkunastu uczelni amerykańskich i kanadyjskich.

Jest autorem około 200 publikacji naukowych z ekonomii, psychologii i prawa oraz pogranicza tych dziedzin. Wraz z Amosem Tverskim opracował teorię perspektywy, opisującą procesy decyzyjne w warunkach niepewności^[3]. Za zastosowanie narzędzi z psychologii w badaniach ekonomicznych, ze szczególnym uwzględnieniem teorii perspektywy, otrzymał w 2002 Nagrodę Banku Szwecji im. Alfreda Nobla w dziedzinie ekonomii (wspólnie z Vernonem L. Smithem).

Jego publikacje ukazywały się m.in. w „Journal of Behavioral Decision Making(inne języki)”, „Journal of Risk and Uncertainty(inne języki)”, „Thinking and Reasoning(inne języki)” i „Economics and Philosophy(inne języki)”.

System 1 i System 2

System 1 i System 2 to jedna z najbardziej znanych koncepcji Daniela Kahnemana, przedstawiona w książce Thinking, Fast and Slow (2011). Opisuje ona dwa tryby pracy ludzkiego umysłu^[4]:

System 1

• działa automatycznie, szybko i bez wysiłku;
• odpowiada za intuicję, natychmiastowe osądy i reakcje emocjonalne;
• korzysta z heurystyk, przez co jest podatny na błędy poznawcze i iluzje.

System 2

• działa wolniej, sekwencyjnie i wymaga większego wysiłku poznawczego;
• angażuje świadome rozumowanie, analizę i planowanie;
• pełni funkcję nadzorczą, korygując pochopne wnioski Systemu 1.

Koncepcja ta stała się fundamentem współczesnej psychologii poznawczej i ekonomii behawioralnej, wyjaśniając, dlaczego ludzie często podejmują decyzje w sposób szybki i intuicyjny, a dopiero później je racjonalizują.

Wybrane publikacje

• DanielD. Kahneman DanielD., AmosA. Tversky AmosA., Prospect Theory: An Analysis of Decision under Risk, „Econometrica”, 47 (2), 1979, s. 263, DOI: 10.2307/1914185, JSTOR: 1914185 [dostęp 2025-10-16] (ang.).
• DanielD. Kahneman DanielD., A perspective on judgment and choice: Mapping bounded rationality., „American Psychologist”, 58 (9), 2003, s. 697–720, DOI: 10.1037/0003-066X.58.9.697 [dostęp 2025-10-16] (ang.).
• DanielD. Kahneman DanielD., PaulP. Slovic PaulP., AmosA. Tversky AmosA. (red.), Judgment under Uncertainty: Heuristics and Biases, Cambridge University Press, 30 kwietnia 1982, DOI: 10.1017/cbo9780511809477, ISBN 978-0-521-28414-1 (ang.). Brak numerów stron w książce
• DanielD. Kahneman DanielD., AmosA. Tversky AmosA., On the psychology of prediction., „Psychological Review”, 80 (4), 1973, s. 237–251, DOI: 10.1037/h0034747 [dostęp 2025-10-16] (ang.).
• Kahneman D., Pułapki myślenia. O myśleniu szybkim i wolnym(inne języki), Poznań: Media Rodzina, 2012, ISBN 978-83-7278-677-7, OCLC 823709042; tytuł oryginału: Thinking, Fast and Slow, Farrar, Straus and Giroux, 2011, ISBN 978-0374275631, OCLC 706020998 706020998.
• DanielD. Kahneman DanielD., OlivierO. Sibony OlivierO., Cass R.C.R. Sunstein Cass R.C.R., Szum, czyli skąd się biorą błędy w naszych decyzjach, Poznań: Media Rodzina, 2022, ISBN 978-83-8008-962-4, OCLC 1325599500. Brak numerów stron w książce

Odznaczenia

• Prezydencki Medal Wolności (USA, 2013)^[5]