Dimorphos

(65803) Didymos I Dimorphos – księżyc planetoidy (65803) Didymos. Był on celem misji kosmicznej Double Asteroid Redirection Test (DART) agencji NASA i ma być obserwowany przez misję Hera Europejskiej Agencji Kosmicznej.

Dimorphos

Odkrywca	Pravec i in.[1]
Data odkrycia	20 listopada 2003[1]
Tymczasowe oznaczenie	S/2003 (65803) 1
Charakterystyka orbity
Półoś wielka	1,19 ± 0,03 km[1]
Mimośród	0,02 +0,03−0,02[2]
Okres obiegu	Do 27.09.2022: 11,92 ± 0,005 h[2] Po 27.09.2022: 11,38 ± 0,03 h[3]
Nachylenie do płaszczyzny orbity planety	160° ± 20[2]
Długość węzła wstępującego	60° ± 20[2]
Własności fizyczne
Średnica równikowa	170 ± 30 m[1]

Odkrycie

Sekwencja zdjęć radarowych Didymosa i jego księżyca

Na podstawie obserwacji zmian krzywej blasku oraz radarowych Didymosa odkryto podwójność tej planetoidy^[2][4]. Obserwacji dokonano w listopadzie 2003 roku w Obserwatorium Ondřejov, Steward Observatory, Rhode Island oraz Obserwatorium Arecibo w Portoryko^[1][2][4].

Nazwa

Oznaczenie prowizoryczne satelity to S/2003 (65803) 1. Obiekt był też określany jako Didymos B lub Didymoon (gra słów, połączenie nazw Didymos i moon – księżyc)^[5]. W 2020 został on oficjalnie nazwany Dimorphos. Nazwa pochodzi z greki i oznacza „mający dwie formy”, co odnosi się do zmiany powierzchni i orbity, jaką ma wywołać ludzkie działanie – uderzenie sondy kosmicznej^[6].

Orbita

Pierwotnie obydwa składniki układu obiegały wspólny środek masy w czasie ok. 11 godzin i 55 minut^[3]. Półoś wielka orbity Dimorphosa była około 1,5 razy większa od średnicy Didymosa^[2] i miała długość ok. 1,2 km^[1].

Według założeń misji DART, wskutek uderzenia sondy DART okres obiegu Dimorphosa miał zmaleć o co najmniej 73 sekundy, chociaż część naukowców oceniała, że zmiana może sięgnąć 10 minut^[7]. Po dwóch tygodniach analiz okazało się, że okres obiegu księżyca zmalał aż o 32 minuty, do 11 godzin i 23 minut; naukowcy uważają, że za efekt uderzenia został znacznie wzmocniony przez odrzut materii księżyca z miejsca uderzenia^[3].

Właściwości fizyczne

Dimorphos ma średnicę ok. 160 m^[4]. Ma owalny kształt i kamienistą powierzchnię^[8]; przewiduje się, że uderzenie sondy DART mogło pozostawić na niej krater o średnicy do 20 m^[9].

Podejrzewa się, że księżyc mógł powstać poprzez oderwanie części materii szybko wirującej planetoidy^[4].

Misje kosmiczne

Pierwotnie NASA i Europejska Agencja Kosmiczna zamierzały wysłać do Didymosa i Dimorphosa równocześnie dwie sondy w ramach misji AIDA (ang. Asteroid Impact and Deflection Assessment). Zasadniczym celem misji był eksperyment mający na celu zmianę orbity księżyca planetoidy za pomocą impaktora kinetycznego, a oprócz tego badania obu ciał. Miały ją tworzyć amerykańska sonda DART (ang. Double Asteroid Redirection Test) i europejska AIM (Asteroid Impact Mission)^[10]. ESA zmieniła plany i 7 października 2024 roku wysłała do tego układu osobną misję Hera^[11].

Agencja NASA zbudowała i 24 listopada 2021 roku wystrzeliła sondę DART do układu Didymosa^[4]. Sonda była impaktorem, którego autonomiczna nawigacja pozwoliła nakierować ją na Dimorphosa i zderzyć się z nim w celu zmiany okresu obiegu księżyca^[9]. Kamera DRACO (Didymos Reconnaissance and Asteroid Camera for Optical navigation) będąca instrumentem badawczym tej sondy przekazała pierwsze szczegółowe obrazy obu planetoid. 27 września 2022 o 1:14 CEST sonda uderzyła w Dimorphosa. Zderzenie było rejestrowane przez obserwatoria naziemne i CubeSat o nazwie LICIACube, podróżujący razem z DART^[8].

W 2026 misja Hera ma dotrzeć do układu Didymosa. Jej najważniejsze badania będą dotyczyły krateru powstałego na Dimorphosie i precyzyjnego wyznaczenia masy tego księżyca^[8].

Zobacz też

• lista planetoid 65001–66000
• lista ponumerowanych planetoid
• lista planetoid z księżycami