Dion Chryzostom

Dion Chryzostom (gr. Chrysostomos – Złotousty), Dion z Prusy (ur. ok. 40 w Prusie, zm. ok. 120) – grecki filozof żyjący w okresie cesarstwa rzymskiego, zwolennik stoicyzmu i cynizmu. Autor Mów (80 utworów w różnej formie – mowy, dialogi, diatryby), które są znakomitym źródłem do poznania świata antycznego za panowania cesarza Trajana.

Dion Chryzostom

gr. Chrysostomos

Złotousty

Data urodzenia	40 n.e.
Data śmierci	120 n.e.
Zawód, zajęcie	filozof
Narodowość	grecka

Pochodząc z wyższej warstwy społecznej Prusy (w Bitynii), Dion zdobył wykształcenie literackie (sofistyczne). Był w zażyłych stosunkach z ludźmi z wyższych sfer Rzymu. Z powodu łączącej go przyjaźni z Flawiuszem Sabiniusem został skazany na wygnanie, gdy na przyjaciela padło podejrzenie o spiskowanie przeciwko cesarzowi Domicjanowi. Wygnanie trwało od 82 r. n.e. do 96 roku n.e. (do śmierci Domicjana). W czasie wygnania zmuszony był do zdobywania środków na utrzymanie wykonując najcięższe prace. Będąc pozbawiony wszystkiego co zapewniało mu wcześniejsze dostatnie życie zwrócił się w stronę filozofii cynickiej w której odkrył wartość trudu i wystarczanie samemu sobie. Po powrocie z wygnania jego cynickie życie się zakończyło poszerzając o elementy stoickie a nawet platońskie. Mając dobre stosunki z cesarzem Trajanem wygłaszał w jego obecności swoje mowy.

Nauczanie

Dion twierdził, że ludzie zabiegają o różne bogactwa, dobrą reputacje i przyjemności cielesne, a nikt nie jest w stanie uwolnić się od władzy rzeczy. Twierdził, że droga do szczęścia prowadzi przez walkę z przyjemnościami i wystarczanie samemu sobie. Pod wpływem stoicyzmu twierdził, że życie zgodne z naturą to życie w biedzie, a nie w bogactwie. Zaproponował aby biedacy godni szacunku z miast przenieśli się na wieś aby tam żyć utrzymując się z pracy na roli. Uważał, że idealny ustrój to monarchia, oczywiście na czele z idealnym monarchą – mędrcem, który byłby pasterzem ludu. Twierdził, że idea Boga jest wrodzona wszystkim ludziom. Nauczał, że ludzie są braćmi, powinni naśladować Boga i upodabniać się do niego.

Twórczość

Z prac Diona zachowało się 80 mów dotyczących m.in. władzy, filozofii i miast greckich (np. Olimpii, Eubei), oraz Pochwała włosów cytowana w Pochwale łysiny Synezjusza z Cyreny. W utworze zatytułowanym Mowa Trojańska, czyli o tym, że Ilion nie zostało zdobyte dowodził za pomocą paradoksalnych zaprzeczeń, że historia podbicia Troi opisana przez Homera w Iliadzie jest niezgodna z prawdą.

Za najpiękniejszą z jego oracji uznawana jest Mowa XII, tak określana od miejsca, jakie zajmuje w zbiorze mów retora, zwana też Mową olimpijską od miejsca jej wygłoszenia (wyd. pol.: Dion z Prusy (Dion Chrysostomos) Mowa olimpijska o religii i pięknie. Przeł. oraz wstępem i not. opatrzył Michał Wojciechowski. Kraków 2006. «Starożytne Teksty Religijne»).

Spis dzieł

1. Pierwsza mowa o królestwie

2. Druga mowa o królestwie

3. Trzecia mowa o królestwie

4. Czwarta mowa o królestwie

5. Opowieść libijska

6. Diogenes albo O tyranii

7. Mowa eubejska albo Myśliwy

8. Diogenes albo O cnocie

9. Diogenes albo Mowa istmijska

10. Diogenes albo O sługach

11. Mowa trojańska. O tym, że Ilion nie zostało zdobyte

12. Mowa olimpijska albo O pierwotnym wyobrażeniu boga

13. W Atenach o wygnaniu

14. O niewoli i wolności I

15. O niewoli i wolności II

16. O smutku

17. O chciwości

18. O ćwiczeniu się w wymowie

19. O swym upodobaniu do słuchania

20. O wycofaniu się

21. O pięknie

22. O pokoju i wojnie

23. O tym, że mędrzec jest szczęśliwy

24. O szczęściu

25. O dajmonie

26. O naradach

27. Diatryba o tym, co dzieje się na uczcie

28. Melankomas II

29. Melankomas I

30. Charidemos

31. Mowa rodyjska

32. Do Aleksandryjczyków

33. Mowa tarsyjska I

34. Mowa tarsyjska II

35. W Kelajnach we Frygii

36. Mowa borysthenejska, którą wygłosił w ojczyźnie

37. Mowa koryncka

38. Do mieszkańców Nikomedii o zgodzie z mieszkańcami Nikai

39. O zgodzie, w Nikai po ustaniu rozruchów

40. W ojczyźnie o zgodzie z mieszkańcami Apamei

41. Do mieszkańców Apamei o zgodzie

42. Przemowa w ojczyźnie

43. Mowa polityczna w ojczyźnie

44. Wyrazy serdeczności wobec ojczyzny chcącej go uhonorować

45. Obrona swego stosunku do ojczyzny

46. W ojczyźnie, zanim zaczął filozofować

47. Wystąpienie publiczne w ojczyźnie

48. Mowa polityczna na zgromadzeniu

49. Odmowa przyjęcia urzędu, przed Radą

50. O swych czynach, przed Radą

51. Do Diodora

52. O Ajschylosie, Sofoklesie i Eurypidesie albo O łuku Filokteta

53. O Homerze

54. O Sokratesie

55. O Homerze i Sokratesie

56. Agamemnon albo O królestwie

57. Nestor

58. Achilles

59. Filoktet

60. Nessos albo Dejanira

61. Chryzeida

62. O królestwie i tyranii

63. O losie I

64. O losie II

65. O losie III

66. O sławie I

67. O sławie II

68. O sławie III

69. O cnocie

70. O filozofii

71. O filozofie

72. O wyglądzie zewnętrznym

73. O zaufaniu

74. O nieufności

75. O prawie

76. O obyczaju

77/78. O zawiści

79. O bogactwie

80. O wolności, z mów w Cylicji

81. Pochwała Włosów

Mowy 37 oraz 64 uważane są za nieautentyczne; ich autorstwo przypisuje się Faworynowi z Arelate.

W przekładzie na język polski ukazały się mowy 1-12, 16, 30, 36 i 52.^[1]