Dombra

Dombra (kaz. домбыра, dombyra) – narodowy instrument kazachski, drewniany chordofon szarpany, najczęściej z dwiema strunami, wykorzystywany przy wykonywaniu tradycyjnego utworu kazachskiej sztuki muzycznej – küj.

Dombra

Dombyra

Klasyfikacja naukowa	321.321-6 Chordofon złożony
Klasyfikacja praktyczna	Chordofon szarpany

W 2014 roku tradycja muzyczna küj z użyciem dombry została wpisana na listę niematerialnego dziedzictwa UNESCO.

Budowa

Dombra to drewniany chordofon szarpany, najczęściej z dwiema strunami^[a], przypominający lutnię^[1]. Instrument ma 100–130 cm długości^[1].

Pudło rezonansowe ma kształt gruszki^[2] i jeden, mały okrągły otwór rezonansowy^[3]. Wykonane jest z 7–10 sklejonych ze sobą części drewna, przy czym przednia część zrobiona jest z drewna świerkowego^[3]. Z reguły górna i dolna powierzchnia części przedniej zdobione są malunkami lub inkrustacjami z kolorowego drewna^[3]. Im większy instrument, tym głębszy jego dźwięk^[4]. Gryf jest wąski, wydłużony z płaską główką, najczęściej z 14 progami^[2][3]. Tradycyjne struny zrobione są ze ścięgien a nowoczesne z nylonu^[1].

Wyróżnia się dwa typy dombry: wschodnią i zachodnią^[4]. Dombra wschodnia charakteryzuje się skróconym gryfem; gryf dombry zachodniej jest długi i wąski^[4].

Technika gry

Gra na dombrze polega na uderzaniu w obydwie struny na raz lub na trącaniu palcem wskazującym lub/i kciukiem kolejno strun^[4][2]. Grający nie używa plektronu^[2].

Skala i strojenie

Poniżej zaprezentowany jest standard strojenia dla współczesnej dombry koncertowej:

Küj

Dombra przedstawiona kazachskim znaczku pocztowym z 2003 roku

Dombra najczęściej wykorzystywana jest jako instrument solowy^[5] do akompaniamentu tradycyjnych form epickich i pieśni ludowych^[2], szczególnie tradycyjnych krótkich, 2–3 minutowych^[6], utworów muzycznych – küj^[1]. Występom küj towarzyszą opowieści i legendy, a utwory küj wykonywane są w czasie wolnym od pracy, podczas uroczystości rodzinnych i świąt^[7].

W 2014 roku tradycja muzyczna küj z użyciem dombry została wpisana na listę niematerialnego dziedzictwa UNESCO^[7].

Historia

Dombra używana była z początku najprawdopodobniej w praktykach szamańskich^[8]. W przeszłości dombry były ozdabiane napisami odnoszącymi się do części ciała człowieka, przypisywanymi poszczególnym częściom instrumentu: gryf = szyja (mojyn), pudło = pierś (keude), itp.^[8] W XIV wieku w tekstach rosyjskich wzmiankowana jest domra – instrument bardzo zbliżony do dombry, mający najprawdopodobniej wspólne korzenie z dombrą^[8].

W XIX wieku w okresie aktywności kazachskiego kompozytora Kurmangazego Sagyrbajuły (1823–1896) zaistniało wielu wybitnych instrumentalistów dombry, wykonujących küj, m.in. Däuletkerej Szygajuły (1821–1875) czy Tättymbet Kazangapuły (1817–1862)^[5].

Dombra jest najbardziej rozpowszechnionym instrumentem w Kazachstanie^[6].

Uwagi

1. Spotyka się również dombry trzystrunowe, głównie w regionie Semeju, zob. Abazov.