Dywizja

Dywizja – podstawowy związek taktyczny różnych rodzajów sił zbrojnych (5–15 tys. żołnierzy) składający się zazwyczaj z pułków lub brygad różnych rodzajów wojsk (typowych dla danego rodzaju sił zbrojnych) przeznaczonych do prowadzenia walki oraz oddziałów i samodzielnych pododdziałów przeznaczonych do zabezpieczenia bojowego działań, zapewnienia zaopatrzenia materiałowego i utrzymania w gotowości bojowej sprzętu technicznego jednostek dywizyjnych.

Oznaczenie dywizji wojsk własnych piechoty na mapach NATO

Typy dywizji

• dywizja artylerii
• dywizja artylerii przeciwlotniczej,
• dywizja kawalerii powietrznej,
• dywizja lotnicza
• dywizja obrony powietrznej kraju,
• dywizja rakietowa
• dywizja (kawalerii) pancerna
• dywizja piechoty,
• dywizja piechoty górskiej
• dywizja piechoty morskiej
• dywizja powietrznodesantowa
• dywizja zmechanizowana
• dywizja zmotoryzowana.

Do dawnych rodzajów dywizji należą m.in.:

• dywizja kawalerii,
• dywizja kawalerii cz. zmotoryzowana.

Skład organizacyjny dywizji jest zazwyczaj stały. Dywizja działa przeważnie w składzie armii lub korpusu, może również wykonywać niektóre zadania samodzielnie.

Dowództwo dywizji może kierować kilkoma brygadami różnego rodzaju i różnych narodowości. Jednostki umożliwiają dowództwu dywizji dowodzenie podległymi wojskami, ich wspieranie i zabezpieczenie logistyczne oraz tworzenie punktów ciężkości na rzecz walczących brygad.

Dywizja historycznie

Idea dywizji jako zgrupowania bojowego pojawiła się w XVIII wieku na skutek wzrostu liczebności armii walczących w polu. Zamiast przemieszczać w jednej kolumnie po jednej drodze kilkudziesięciotysięczną armię, uznano, że lepiej podzielić ją na kilka mniejszych przemieszczających się po równoległych drogach. Każda z nich miała być na tyle silna, by mogła przez kilka godzin odpierać ataki o wiele większych sił wroga, gdy w tym czasie pozostałe kolumny maszerowały, kierując się na odgłos dział i wchodziły na pole bitwy z kilku kierunków. Ten pomysł, w połączeniu z administracyjnym podziałem wojsk na dywizje terytorialne, zaowocował pierwszymi w pełni sprawnymi dywizjami w armiach Republiki Francuskiej po 1791 roku. Następnie w wyniku wielkiego wzrostu liczby dywizji w armii francuskiej zdecydowano się je połączyć w większe zgrupowania tzw. korpusy.

W siłach zbrojnych III Rzeszy dywizje również grupowano w korpusy. Pod względem wartości dzieliły się na 1, 2, 3 i 4 formowania. Najbardziej wartościowe były dywizje 1 formowania, tzw. dywizje czynne okresu pokojowego^[1]. Dywizje 2 formowania (zwane rezerwami) niewiele odbiegały w strukturze organizacyjnej i uzbrojeniu od dywizji 1 formowania. Natomiast dywizje 3 formowania to byłe dywizje Landwehry, składające się w wiekszości z rezerwistów starszych wiekiem. Przeznaczone głównie do działań obronnych. W porównaniu do dywizji 1 i 2 formowania posiadały więcej karabinów maszynowych i pododdziałów saperskich, ale znacznie mniej środków transportu. Dywizje 4 formowania tworzono na bazie pododdziałów szkolnych wszystkich rodzajów wojsk i służb o składzie podobnym jak dywizje 1 i 2 formowania. Gotowość bojową uzyskiwały po stosunkowo krótkim czasie^[2].

W wojsku I Rzeczypospolitej dywizja (w połowie XVII wieku) była zgrupowaniem wojsk doraźnie organizowanym dla wykonania określonych zadań taktycznych^[3]. Dywizją nazywano również samodzielne zgrupowania wojsk dowodzone przez hetmanów lub regimentarzy^[3]. W XVIII wieku dywizja stała się jednostką terytorialną, podporządkowano jej oddziały stacjonujące na określonym obszarze państwa^[4]. W takim rozumieniu była swoistą prekursorką okręgu wojskowego^[5].

W czasie insurekcji kościuszkowskiej dywizja nie miała standardowej organizacji. W każdym okresie składała się jednak z trzech rodzajów wojsk: piechoty i strzelców, kawalerii oraz artylerii. Podział wewnętrzny ograniczał się jedynie do tzw. komend. Występował natomiast podział ugrupowania dywizji:

• marszowy: awangarda, korpus (siły główne) i ariergarda;
• bojowy: pierwsza i druga linia piechoty, prawe i lewe skrzydło (przeważnie jazda) i korpus rezerwowy.

Dywizja pancerna

Orientacyjna organizacja dywizji pancernych okresu II wojny światowej (najważniejsze komponenty):

USA

• Ciężka dywizja wzoru 1942: 2 pułki pancerne (6 batalionów), 1 pułk piechoty pancernej – 232 czołgi średnie, 158 czołgów lekkich, 96 dział samobieżnych i opancerzonych pojazdów wsparcia; 14.680 ludzi^[6],
• Dywizja wzoru 1943: 3 bataliony czołgów, 3 bataliony piechoty zmechanizowanej – 168 czołgów średnich, 83 czołgi lekkie, 89 dział samobieżnych i opancerzonych pojazdów wsparcia; 10.616 ludzi^[6],

III Rzesza

• Dywizja wzoru 1939, stan teoretyczny: brygada pancerna i zmotoryzowana, pułk artylerii, batalion motocyklowo-strzelecki, zwiadowczy i saperski, dywizjon przeciwpancerny, batalion łączności i służby tyłowe. Według tych założeń stan etatowy dywizji pancernej powinien wynosić ponad 11 000 żołnierzy, ponad 300 czołgów, 10 samochodów pancernych i 130 dział i moździerzy^[7].
• Dywizja wzoru sierpień 1944, stan teoretyczny: 1 pułk pancerny (2 bataliony), piechota pancerna – 160 czołgów średnich, 21–31 dział pancernych (faktycznie na ogół mniej)^[8].

W części państw nie organizowano dywizji pancernych (np. ZSRR – brygady i korpusy pancerne^[8]).

Polskie dywizje (stan na 2019)

Trzonem polskich wojsk lądowych są cztery dywizje (trzy zmechanizowane i jedna kawalerii pancernej^[9]):

• 11 Lubuska Dywizja Kawalerii Pancernej im. Króla Jana III Sobieskiego (Żagań),
• 12 Szczecińska Dywizja Zmechanizowana im. Bolesława Krzywoustego (Szczecin),
• 16 Pomorska Dywizja Zmechanizowana im. Króla Kazimierza Jagiellończyka (Olsztyn),
• 18 Dywizja Zmechanizowana im. gen. broni Tadeusza Buka (Siedlce).

Zobacz też

Zobacz hasło dywizja w Wikisłowniku

• dywizje piechoty III Rzeszy
• dywizje polskie
• jednostki organizacyjne wojska
• lista dywizji Waffen-SS