Dzwonkówka wczesna

Dzwonkówka wczesna (Entoloma anatinum (Lasch) Donk) – gatunek grzybów z rodziny dzwonkówkowatych (Entolomataceae)^[1].

Dzwonkówka wczesna

Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	grzyby
Typ	podstawczaki
Klasa	pieczarniaki
Rząd	pieczarkowce
Rodzina	dzwonkówkowate
Rodzaj	dzwonkówka
Gatunek	dzwonkówka wczesna
Nazwa systematyczna
Entoloma anatinum (Lasch) Donk Bull. bot. Gdns Buitenz., 3 Sér. 18: 158 (1949)

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Entoloma, Entolomataceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi^[1].

Po raz pierwszy takson ten opisał w 1829 r. Wilhelm Gottlob Lasch, nadając mu nazwę Agaricus anatinus. W 1949 r. Marinus Anton Donk przeniósł go do rodzaju Entoloma^[1]. Niektóre inne synonimy^[2]:

• Hyporrhodius anatinus (Lasch) J. Schröt. 1889
• Leptonia anatina (Lasch) P. Kumm. 1871
• Leptoniella anatina (Lasch) Earle 1909
• Rhodophyllus anatinus (Lasch) Quél. 1886

Polską nazwę zarekomendował w 2003 roku Władysław Wojewoda^[3].

Morfologia

Kapelusz

Średnica 1–6,5 cm, stożkowato-wypukły lub ścięto-stożkowaty do ścięto-dzwonkowatego, nierozszerzający się lub tylko nieznacznie rozszerzający się z wiekiem, z zagłębionym lub nieco garbkowatym środkiem, u młodych okazów z lekko zagiętym brzegiem. Jest niehigrofaniczny, bez promienistego prążkowania, w kolorze ciemnej sepii, czarnobrązowym lub szarobrązowym do prawie czarnego, gęsto, drobno poletkowaty w środku, silniej na brzegu z łuseczkami często ułożonymi w promienistych rzędach, co nadaje mu smugowaty wygląd^[4].

Blaszki

20-35 z blaszeczkami (I = 3–7, rzadko do 11), dość gęste. wąsko do szeroko przyrośnięte, nieco segmentopodobne, następnie brzuchate, początkowo brudnobiałe, następnie brudnocieliste, w końcu brązoworóżowe. Krawędzie tej samej barwy lub lekko brązowawe^[4].

Trzon

Wysokość 2,2–9 cm, grubość 0,15–1 cm, cylindryczny lub spłaszczony, czasami z nabrzmiałą podstawą. Powierzchnia ultramarynowoniebieska do szaroniebieskiej, często lekko brązowiejąca z wiekiem, pokryta srebrzystymi, przyrośniętymi włókienkami lub kłaczkowato-łuskowata, szczególnie w górnej części, u podstawy biało kutnerowata^[4].

Miąższ

W korze kapelusza o tym samym kolorze co powierzchnia, wewnątrz jaśniejszy, bez wyraźnego zapachu i smaku^[4].

Cechy mikroskopowe

Podstawki 24–55 × 8–13 µm, 4-zarodnikowe bez sprzążek. Zarodniki 9–14,5 × 6,5–9 µm, Qav = 1,45, w zarysie elipsoidalne, w widoku z boku 6–9-kątne. Cheilocystyd brak. Skórka kapelusza typu cutis z przejściami do trichodermy, zbudowana z cylindrycznych lub rozszerzonych strzępek o szerokości 15–20 µm z mniej lub bardziej cylindrycznymi elementami końcowymi o szerokości do 22 µm. Strzępki w skórce kapelusza i w górnej części jego tramy zawierają brązowy, wewnątrzkomórkowy pigment, czasami w tramie kapelusza także błyszczące grnulki. Brak sprzążek^[4].

Występowanie i siedlisko

Podano stanowiska w Ameryce Północnej, Europie i Azji^[5]. Wszędzie jest rzadki^[4]. W Polsce do 2025 r. znane były tylko dwa stanowiska podane przez Josepha Schrötera w 1889 r. w Sudetach i F. Kaufmanna w 1917 r. w Krapkowicach^[3][6]. Według W. Wojewody być może jest to gatunek w Polsce wymarły^[3].

Grzyb naziemny, prawdopodobnie mykoryzowy^[3]. Owocniki pojedynczo lub w małych grupach na terenach trawiastych na ubogiej, kwaśnej, piaszczystej lub torfowej glebie, również na wydmach przybrzeżnych wśród traw i wierzb płożących^[4].