Dzwonkówka czarnoniebieskawa

Dzwonkówka czarnoniebieskawa (Entoloma chalybeum (Pers.) Noordel.) – gatunek grzybów z rodziny dzwonkówkowatych (Entolomataceae)^[1].

Dzwonkówka czarnoniebieskawa

Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	grzyby
Typ	podstawczaki
Klasa	pieczarniaki
Rząd	pieczarkowce
Rodzina	dzwonkówkowate
Rodzaj	dzwonkówka
Gatunek	dzwonkówka czarnoniebieskawa
Nazwa systematyczna
Entoloma chalybeum (Pers.) Noordel. Nordic Jl Bot. 2(2): 162 (1982)

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Entoloma, Entolomataceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi^[1].

Po raz pierwszy opisał go w 1801 r. Christiaan Hendrik Persoon, nadając mu nazwę Agaricus chalybeus. W 1982 r. Machiel Evert Noordeloos przeniósł go do rodzaju Entoloma^[1]. Synonimów ma 16. Niektóre z nich^[2]:

• Acurtis chalybeus (Pers.) Singer 1961
• Agaricus chalybeus Pers. 1801
• Entoloma chalybeum (Pers.) Zerova 1979
• Entoloma chalybeum (Pers.) Noordel., 1982 f. chalybeum
• Entoloma chalybeum (Pers.) Noordel. 1982 var. chalybeum
• Entoloma chalybeum var. lazulinum (Fr.) Noordel. 1984
• Entoloma lazulinum (Fr.) Noordel. 1982
• Leptonia chalybea var. squamulosipes Largent 1994

Nazwę polską zaproponował Władysław Wojewoda w 2003 r.^[3]

Morfologia

Kapelusz

Średnica 1,5–4,5 cm, u młodych owocników łukowaty, potem płaskołukowaty z pępkowatym zagłębieniem, zwykle nie centralnym, lecz mimośrodowym. Brzeg ostry i gładki^[4]. Kapelusz często pofalowany, czasami popękany, słabo niehigrofaniczny – rzadko blaszki prześwitują do 1/3 promienia kapelusza^[5]. Powierzchnia matowa, promieniście włóknista, lub delikatnie garbkowata, na środku łuskowata. Barwa ciemnoniebieskofioletowa lub ciemnoszaroniebieska z fioletowym odcieniem, na środku prawie czarna^[4].

Blaszki

Średniogęste, w liczbie 20–40, z międzyblaszkami (I = 1-5)^[5], szerokie, głęboko wykrojone do prawie wolnych. Początkowo mają barwę od stalowoniebieskiej do jasnoniebieskiej, potem różowobiaławej do szarej z odcieniem różowym lub różowofioletowym. Ostrza o tej samej barwie, gładkie^[4].

Trzon

Walcowaty, przy podstawie poszerzony, kruchy, często z podłużnym rowkiem^[4]. Wysokość 2–5 cm, grubość do 2–5 mm. Powierzchnia ciemnoszaroniebieska, zazwyczaj nieco jaśniejsza niż kapelusz, w górnej części delikatnie oprószona, w dolnej gładka, błyszcząca lub oprószona delikatnymi białymi łatkami. Podstawa biała, z filcowatą grzybnią^[5].

Miąższ

Cienki, o barwie od białej do niebieskiej, jednolitej na całej grubości kapelusza, bez smaku, o lekko zjełczałym zapachu^[4].

Cechy mikroskopowe

Zarodniki 8,5–12,5 × 6,5–8,5 μm, w widoku z boku w zarysie elipsoidalne, kanciaste, 6–9-kątowe. Podstawki 27–51 × 8,5–14 μm, 4-zarodnikowe, ze sprzążkami. Cheilocystydy wrzecionowate lub cylindryczne, o rozmiarach 35–75 × 5–18 μm, często z jasnobrązowym pigmentem wewnątrzkomórkowym. Ostrze blaszek całkowicie sterylne. Strzępki w komórkach skórki zbudowane z nabrzmiałych komórek o szerokości do 35 μm. Komórki skórki i górna część tramy blaszek zawiera wewnątrzkomórkowy brązowo-niebieski pigment, w tramie blaszek występują granulki z pigmentem. Brak sprzążek^[5].

Występowanie i siedlisko

Dzwonkówka czarnoniebieskawa w Europie jest szeroko rozprzestrzeniona, ale rzadka^[5]. W piśmiennictwie naukowym na terenie Polski do 2003 r. podano 10 stanowisk^[3]. Znajduje się na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski. Ma status R – gatunek potencjalnie zagrożony z powodu ograniczonego zasięgu geograficznego i małych obszarów siedliskowych^[6].

Grzyb naziemny. Owocniki od sierpnia do października na nienawożonych łąkach i pastwiskach. Preferuje gleby wapienne^[4].